Dagelijks worden we overspoeld met beelden die tot ons komen via televisie, beeldschermen, kranten, tijdschriften en reclame. Deze beelden filteren en categoriseren we bewust en onbewust zodat we de wereld om ons heen kunnen (leren) begrijpen. Dit continue proces, waarbij je beelden waarneemt en je daar een mening over vormt, wordt beeldvorming genoemd.

Stereotypen zijn breed gedragen aannames over het gedrag, de eigenschappen en de rollen van mensen. Volgens deze aannames zijn typische kwaliteiten van vrouwen bijvoorbeeld: ‘lief’, ‘zorgzaam’ en ‘warm’; typische kwaliteiten van mannen zijn: ‘ambitieus’, ‘assertief’ en ‘zelfstandig’. Mannen zouden daarom meer geschikt zijn om leiding te geven en vrouwen zouden beter voor kinderen kunnen zorgen; een rolverdeling die nog steeds dominant is in Nederland. Nog steeds besteden vrouwen 1,5 keer meer tijd aan onbetaalde zorg dan mannen.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat langdurige blootstelling aan stereotypen ertoe leidt dat deze aannames diep geworteld raken in onze hersenen als associaties en concepten. Hierdoor ervaren wij deze genderstereotypen niet alleen als een omschrijving van hoe vrouwen en mannen zouden zijn, maar ook hoe vrouwen en mannen zich dienen te gedragen. Het voorschrijvende aspect is een onbewust en onbedoeld effect van het herhalen van stereotypen. 

De afgelopen jaren zijn we ons gaan focussen op deze drie thema’s omdat ze voor elk mediatype relevant zijn en steeds weer terugkomen. Representatie gaat over hoe vaak mensen in beeld zijn, stereotypering gaat over hoe mensen in beeld zijn en taal gaat over hoe over mensen wordt geschreven en gepraat.  

Onze vorige publicatie heette BeperktZicht, de nieuwe publicatie heeft de titel Blikopener gekregen. Die twee titels geven de verandering in het medialandschap weer: mediamakers staan steeds meer stil bij het belang van een divers medialandschap. We zijn steeds vaker met mediamakers in gesprek over hoe zij kunnen bijdragen aan inclusieve media, de vraag waarom hebben ze veelal beantwoord in tegenstelling tot vijf jaar geleden.

Verschillende mediamakers stelden vijf jaar geleden de vraag “waarom zou ik me hiermee bezighouden?” en vonden het ingewikkeld en ongemakkelijk om aangesproken te worden op hun ‘beperkte zicht’. Nu, vijf jaar later, lijkt het erop dat mediamakers hun blik hebben geopend en de waarom-vraag hebben beantwoord. De mensen die ons dagelijks het nieuws brengen en de reclames op televisie verzorgen lijken zich meer bewust van de manier waarop ze de samenleving en de verschillende groepen in beeld brengen, en de gevolgen daarvan voor hun kansen in de maatschappij. 

Omdat we wilden onderzoeken of en wat er veranderd is onder mediamakers in vergelijking met 5 jaar geleden. We hebben een aantal aanpassingen gedaan. Zo hebben we mediamakers dit jaar gevraagd of zij bezig zijn met het in beeld brengen van een diversiteit aan verschillende vrouwen, die vragen ontbreken in de peiling van vijf jaar geleden. 

Uit de peiling blijkt dat mediamakers ten opzichte van vijf jaar geleden meer maatschappelijke druk voelen om een breed publiek te representeren. Daarnaast geeft tweederde van de mediamakers aan dat ze het belangrijk vinden dat vrouwen minder stereotiep in beeld komen. Een even groot deel zegt dat zij zelf bewust rekening houden met het tegengaan van stereotypering in hun werk. Dit is een significante stijging ten opzichte van de peiling uit 2016, toen iets meer dan de helft van de mediamakers aangaf stereotypes in het werk te voorkomen. 

We hebben mediamakers gesproken van zowel publieke als commerciële media organisaties, groot en klein. Daarnaast hebben we gekozen voor een diversiteit aan mediatypes: we hebben mensen gesproken die werken bij de krant, televisie, omroep of streamingdienst. 

We spreken hier enkel over vrouwen en mannen omdat er helaas geen cijfers beschikbaar zijn over mensen die zich noch als man noch als vrouw identificeren.

WOMEN Inc. voert campagne om maatschappelijk druk voor verandering te creeeren, en gaat tegelijkertijd in gesprek met mediamakers en de overheid over hun rol. Bij mediamakers gaat dat om het geven van workshops over inclusieve taal en inclusieve media en bij de overheid onder andere om het ter beschikking stellen van onderzoeksgelden. Onderzoek is belangrijk om erachter te komen of er positieve verandering plaatsvindt en waar we nog aan moeten werken.