Vrouwen in muziek: nog steeds te weinig in de top

Het einde van het jaar is weer in zicht en dat betekent: jaaroverzichten en heel veel lijstjes. Zo ook op het gebied van muziek. Ieder jaar verschijnen er meerdere uitgebreide lijsten van radiozenders, meestal opgesteld met behulp van stemmen van trouwe luisteraars. Al jaren is duidelijk dat vrouwen achterblijven in deze lijsten: eerder stelde VrouwenStemmen in 2018 dat maar 18% van alle artiesten in de Top 2000 vrouw was.

Hoe is het op dit moment gesteld met de representatie van vrouwen in veelgeluisterde radiolijsten? En hoe verhoudt zich dit tot ons luistergedrag, bijvoorbeeld op Spotify? Onze collega Elbrich Lutgendorff sloeg aan het tellen en zette de uitkomsten voor je op een rij.

Geschreven door: Elbrich Lutgendorff, Xanne Visser en Sander Heithuis

Update december 2022: In het artikel hieronder vind je de cijfers van de Top2000 van het jaar 2020. We hebben de telling dit jaar opnieuw gedaan, waarbij we zowel de lijst uit 2021 als uit 2022 hebben geteld. Hieruit blijkt dat er in de afgelopen jaren weinig is veranderd. In 2021 was het percentage artiesten dat uitsluitend man was héél licht gedaald naar 80,3%, in 2022 steeg dit weer naar 80,5%. Het aantal artiesten dat uitsluitend vrouw was bleef gelijk rond 9,5%, terwijl het aantal duo’s en groepen licht daalde. Deze verschillen laten zien dat er weinig vooruitgang wordt geboekt, als het gaat om representatie van artiesten die geen man zijn in de Top 2000. Non-binaire artiesten worden helaas nog steeds niet gerepresenteerd in de lijst.

Om een inschatting te kunnen maken hoe divers veelbeluisterde radiolijsten zijn, heeft Elbrich 3 grote lijsten onder de loep genomen. Namelijk: de Top 2000 van Radio 2, de Top 999 van 3FM en de Top 1000 van QMusic. Hiervoor heeft ze de laatste beschikbare lijsten van deze radiozenders genomen. Zo komt de Top 2000 uit 2020, de Top 999 uit 2020 en de Top 1000 uit 2021. Vervolgens zijn de lijsten geturfd in een excel-bestand, door aan te geven of een artiest uitsluitend man, vrouw of non-binair was, of dat bij de artiestengroep zowel mannen, vrouwen als non-binaire personen hoorden.

Maar 1 vrouw in de Top 30

Zoals we hadden verwacht, is er in de afgelopen jaren met betrekking tot de representatie van vrouwen in deze lijsten weinig veranderd. Zo is van de artiesten in de Top 2000 maar 10% uitsluitend vrouw. 9% van de artiesten bestaat uit bands of gemengde duo’s met verschillende genderidentiteiten en 81% van de artiesten is uitsluitend man. Bij de Top 999 van 3FM zijn vergelijkbare cijfers te zien. Daar is maar 10% van de artiesten uitsluitend vrouw en 10% is een mix van mannen en vrouwen.

“Maar 10% van de artiesten in de lijst is uitsluitend vrouw. 9% van de artiesten bestaat uit bands of duo’s met verschillende genderidentiteiten.”

Bij de Top 1000 van QMusic zijn de cijfers iets beter, namelijk 17% uitsluitend vrouw en 13% een mix. Zowel 3FM als QMusic hebben één vrouw in de top 10 staan, maar bij de Top 2000 staat de eerste vrouw, Miss Montreal, pas op plek 29. Tenslotte komen in alle lijsten non-binaire personen voor. In de Top 2000 en in de Top 1000 gaat het om 1 artiest, en in de Top 999 van 3FM gaat het om 4 nummers van twee artiesten.

In 2018 stelde VrouwenStemmen dat 18% van alle artiesten in de Top 2000 van dat jaar vrouw was. Dit percentage omvatte zowel artiesten die uitsluitend vrouw zijn, als gemengde duo’s en groepen. In vergelijking met die cijfers uit 2018 is het aantal vrouwen in de Top 2000 er dus maar 1% op vooruitgegaan. In de top 10 van 2018 stond net als in 2020 geen enkele vrouw, de eerste vrouw stond toen op plek 14.

Geen vrouwen in de top 10

Hoe verhouden de cijfers uit deze lijsten zich tot waar we daadwerkelijk naar luisteren? Elk jaar komen in december cijfers vrij over wat de gebruikers van muziekstreamingsdienst Spotify het meest hebben beluisterd. In 2021 staat er in Nederland in de top 10 van meest beluisterde artiesten geen enkele vrouw. Wereldwijd gezien is dat gelukkig iets beter: dan halen 3 vrouwen de top 10, namelijk Taylor Swift, Ariana Grande en Olivia Rodrigo. In de 10 meest beluisterde nummers van 2021 komen vrouwen wel voor, namelijk: twee keer uitsluitend een vrouw (Olivia Rodrigo), één keer een duo van een man en een vrouw (Suzan en Freek) en één keer een duet tussen een man en een vrouw (Maan en Snelle).

Het belang van representatie in muziek

Waar ligt het aan dat we vrouwen niet terugzien in de lijsten van onze favoriete of meest beluisterde nummers? Aan de samenstelling van het publiek lijkt het niet te liggen. Volgens Ster, Stichting Etherreclame, bestaat het publiek van Radio2 en 3FM voor 43% uit vrouwen. Alleen stemmen vrouwen dus niet per se op vrouwen. Radio2 splitste in 2020 de top 10 namelijk ook uit naar hoe mannen en vrouwen hebben gestemd. Zowel in de top 10 van de mannen, als in de top 10 van de vrouwen, staan geen vrouwen.

In 2017 bleek uit onderzoek van De Correspondent dat bij grote Nederlandse radiozenders maar 20 tot 25% van alle gedraaide artiesten een vrouw was. Schrijver Rufus Kain beschreef in dit artikel destijds drie verklaringen voor deze onderrepresentatie van vrouwen in de muziekwereld. Zo vertelden experts hem dat het al begint op de basisscholen, waar meisjes vaak andere instrumenten aangereikt krijgen dan jongetjes. Zo associëren we meisjes met piano, dwarsfluit en viool, en jongetjes met gitaar, drums en trompet. En jonge kinderen hanteren deze stereotypes zelf ook: jongetjes én meisjes vinden dat meisjes geen gitaar moeten spelen en jongetjes geen dwarsfluit. Enkel omdat ze op die leeftijd nog bijna nooit een meisje gitaar (of een jongetje dwarsfluit) hebben zien spelen.

“Jongetjes én meisjes vinden dat meisjes geen gitaar moeten spelen en jongetjes geen dwarsfluit.”

Toch zijn stereotypes die onze jeugd beïnvloeden niet de enige invloed. Ook blijkt uit onderzoek dat ons ideaalbeeld van een artiest mannelijk is: we zien een artiest (onbewust) als iemand zich volledig op een carrière stort, ten koste van bijvoorbeeld een gezinsleven. Een plaatje waar traditioneel gezien een man beter inpast dan een vrouw. Als laatste noemt Kain dat de muziekwereld gedomineerd wordt door mannen. Hogere functies binnen de industrie worden meestal vervuld door mannen.

Oplossingen

Wat kan er gedaan worden om vrouwen meer kansen te bieden in de muziekwereld? Er zijn al verschillende initiatieven gelanceerd: zo spraken 45 internationale festivals op Europees niveau af om festival line-ups gendergelijkwaardig te vullen, met 50% mannen, 50% vrouwen. Daarnaast kunnen radio- en mediamakers bewust meer muziek van vrouwen draaien.

Maar ook jij kunt hierbij helpen! De lijsten zijn voor dit jaar natuurlijk al bekend, maar volgend jaar komen ze allemaal opnieuw voorbij. Stem dan ook eens op een vrouw. En luister in de tussentijd naar onze inclusieve muzieklijst met 2000 nummers van vrouwen en non-binaire personen om je te inspireren!