Deze sportzomer verdienen de media geen podiumplek. Het nieuwe mediaseizoen is hét moment voor verbetering

Terugblikkend op een zomer die veel sportsucces bracht, moeten we concluderen dat Nederland weliswaar veel medailles won, maar op het gebied van evenredige representatie in de media het podium niet haalt. Uit de vele sportuitzendingen op tv, de specials in de kranten en de interviews met topsporters werd duidelijk dat niet alleen het aantal vrouwen dat in de media verschijnt tegenvalt, maar dat er ook op het gebied van taal en stereotypering werk aan de winkel is. Deze sportzomer is helaas geen uitzondering. Uit onderzoek van WOMEN Inc. en Free Press Unlimited blijkt dat in Nederland slechts 28% van de personen die in nieuwsmedia verschijnt vrouw is. Bij een evenredige representatie zou dit 50% zijn. Ook de representatie van mensen van kleur en LHBTI-personen blijft achter. 

Zichtbaarheid doet ertoe 

Dat vrouwen minder zichtbaar zijn in de media dan mannen, werd al aan de start van deze sportzomer pijnlijk duidelijk toen columnist Marijn de Vries ons er in Trouw op moest attenderen dat voor de vierde keer een Nederlander de Giro d’Italia had gewonnen. Dat dit ons waarschijnlijk ontgaan was, het niet live op televisie was geweest en we geen pushbericht ontvingen van de NOS, heeft volgens de Vries maar één reden: winnaar Anna van der Breggen is een vrouw. 

Dit was niet de enige keer deze zomer dat een vrouw die succesvol is in sport werd vergeten. Zo kopte het AD op woensdag 1 september ‘Voor het eerst sinds 2013 bereikt een Nederlander de derde ronde van een grand slam’, waarmee het succes van Kiki Bertens die in 2016 de halve finale van Roland Garros won aan de kant werd geschoven. Eigenlijk bedoelde het AD: ‘Voor het eerst sinds 2013 bereikt een Nederlandse man de derde ronde van een grand slam’; gelukkig zijn ze zelf ook tot dat inzicht gekomen.

De effecten van onbewuste vooroordelen

Vrouwen die wél de aandacht krijgen die ze verdienen, moeten het in de media nog te vaak ontgelden. Zo werd Sifan Hassan na het winnen van haar eerste gouden medaille gevraagd of ze de Snollebollekes (wiens nummer werd gedraaid na haar overwinning) wel kende. Een vraag die haar ont-Nederlandst, en die haar op een moment van extase wegzette als ‘de ander’. Waarschijnlijk was dit geen bewust werk van de journalist in kwestie, maar al snel verschenen, zowel op sociale als in traditionele media, koppen met het bericht “Sifan Hassan kent Snollebollekes niet”. Deze koppen hadden voorkomen kunnen worden wanneer journalisten meer inzicht zouden hebben in de (onbewuste) vooroordelen die hieraan ten grondslag liggen. Dan zou de vrouw die voor het grootste Nederlandse atletieksucces ooit heeft gezorgd gevierd worden zonder dat er wordt gesuggereerd dat ze er niet écht bij hoort.

Ook taal kan in- en uitsluiten

Naast representatie en stereotypering is taal een factor die meespeelt bij een inclusief medialandschap. Taal heeft namelijk de kracht om in en uit te sluiten. Zo werd transgender atleet Laurel Hubbard in een artikel van de NOS constant ‘hij’ genoemd terwijl ze een vrouw is. In de Telegraaf werd Hubbard beschreven als ‘gemodificeerde vis’. In combinatie met de woorden ‘transgenderprobleem’ en ‘Hubbard staat haar mannetje’ uit dit artikel, was de onderliggende boodschap duidelijk: wat betreft de Telegraaf mag Hubbard niet meedoen, niet in haar sport en niet in onze maatschappij als geheel. Een dieptepunt dat zo pijnlijk is dat het ons moeite kost het op te schrijven.

Lichtpuntjes 

Ging er dan niets goed deze zomer? Zeker wel. Er waren veel vrouwen als verslaggever actief, bijvoorbeeld bij de NOS. Daar zagen we veel verschillende vrouwen van verschillende sporten verslag doen. In een eerder interview gaf ex-voetballer en presentator Leonne Stentler aan waarom dit belangrijk is: ​​’Als je maar één vrouw zou zien, dan wordt die vaak alleen beoordeeld op haar vrouw-zijn in plaats van op haar kwaliteiten.” De representatie van diverse vrouwen in verschillende sporten voorkomt deze vorm van tokenism, het idee dat één vrouw alle vrouwen representeert, en laat daarmee meisjes kennismaken met veel verschillende rolmodellen. In dat kader is ook de toenemende media-aandacht voor de Paralympische Spelen een lichtpuntje, die de onevenredige representatie van sporters met een beperking moet rechttrekken. 

Evenredige representatie van gemarginaliseerde groepen in de media, vrij van stereotypes en met taalgebruik dat mensen includeert in plaats van uitsluit. Dat is waar we naartoe moeten. De media doen namelijk niet alleen verslag van de werkelijkheid, ze schrijven die ook voor. Het nieuwe mediaseizoen gaat van start; en daarmee ook de mogelijkheid om bij te dragen aan een werkelijkheid die gebaseerd is op gelijke kansen voor vrouwen, LHBTI personen, mensen van kleur en mensen met een beperking. We kijken er naar uit!