De wereld van livestreaming: vrouwen in opmars

Waar vroeger gamen nog werd gezienals een ‘jongens hobby’, is vandaag de dag 50% van de gamers vrouw. Dit zien we terug in de livestreaming wereld, waar het aantal vrouwen groeit. Een streamer is iemand die zichzelf filmt en dat live uitzendt, degene is bijvoorbeeld aan het gamen, maakt muziek of kletst tegen de kijkers. Streamen als vrouw heeft zowel positieve als negatieve kanten, daarom ging onze collega Marijn op onderzoek uit. Hoe ervaren vrouwen het streamen op diensten als Twitch, en wat is er in de afgelopen jaren veranderd? 

Geschreven door: Marijn Besseling

Voor degenen die minder bekend zijn met livestreamen: Twitch is een livestreaming platform met maandelijks 140 miljoen gebruikers, opgericht in 2011. Op basis van donaties en abonnementen kunnen kijkers hun favoriete streamers steunen. Ook kunnen ze berichtjes achterlaten in de chat. Doordat de game-industrie steeds populairder wordt, zijn livestreaming websites als Twitch enorm gegroeid in de afgelopen jaren. Tegelijkertijd bestaan er geluiden dat er op Twitch sprake is van discriminatie, racisme en sekisme. Zo kwam die dienst in 2021 in opspraak, toen veel streamers werden getroffen door hate raids. Bij hate raids wordt een streamer gespamd met haatberichten door bots of viewers van andere streamers. Twitch beloofde hierna hun platform te verbeteren. Hoe ervaren vrouwen het streamen op diensten als Twitch? Zien zij vooruitgang in de afgelopen jaren? Hierover sprak ik Twitch-streamers Puck van den Brekel en Femke Hugens en een onderzoeker naar gendergelijkheid in de streamingwereld.

Puck (links) en Femke (rechts).

Call of Duty en Just Dance 

Veel ervaring met streamen heeft Puck – Puxque op Twitch -, die fulltime werkt als streamer en in acht jaar 87.000 volgers heeft vergaard. Ze streamt dagelijks games als Valorant en Call of Duty en geniet tijdens het streamen vooral van de interactie met haar kijkers. Ze merkt op dat de dynamiek in een team vol mannen opeens kan veranderen als er een vrouw meedoet. “Op het moment dat ik iedereen in een game gedag zeg, heb ik weleens opmerkingen naar mijn hoofd gekregen dat ik het huishouden moet gaan doen, geen recht heb om te leven of andere dingen die ik liever niet hardop zeg. Als ik er vervolgens voor zorg dat wij als team winnen, dan hoor ik ze niet meer.” Femke, bekend als Fems op Twitch en al zeven jaar streamer, heeft soortgelijke ervaringen gehad. “Ik werd weleens uitgescholden tijdens het gamen omdat ik een vrouw ben. Dan noemden ze me een hoer of zeiden dat ik in de keuken thuishoor.” 

“Ik zou alleen maar kijkers krijgen omdat ik een vrouw was”

Naast videogames als Call of Duty en Grand Theft Auto vindt Femke het leuk om op events als Dutch Comic Con te streamen. Ook speelt ze Just Dance, een spel waarbij je meedanst met de personages op het scherm. Toen ze hiermee begon, kreeg ze haatreacties over haar lichaam, haar uiterlijk en hoe ze danste. “Ik zou alleen maar kijkers krijgen omdat ik een vrouw was. Dat was wel even slikken, maar ik heb een vertrouwde groep moderators waar ik veel steun van krijg.” Twitch moderators zijn online moderatoren die door de streamer zelf worden aangewezen om te helpen. Meestal zijn het trouwe kijkers die andere kijkers kunnen blokkeren en vervelende reacties kunnen verwijderen. Dit heeft ervoor gezorgd dat Femke’s chat nu een gemoedelijke sfeer heeft en inmiddels zijn vervelende reacties in haar streams een zeldzaamheid geworden.

De vermindering in haat kan te maken hebben met de nieuwe aanpak van Twitch. Naar aanleiding van de hate raids in 2021, nam Twitch maatregelen om discriminatie op het platform te verminderen. Zo proberen ze meer aandacht te besteden aan gemarginaliseerde groepen, is het voor streamers makkelijker om viewers te blokkeren en worden hate raids door nieuwe algoritmes voorkomen. Ook Puck en Femke zien vooruitgang. Ze hebben minder last van haatberichten en komen meer vrouwen tegen tijdens het gamen. “Mensen realiseren zich dat het niet oké is om je negatief naar vrouwen te uiten,” zegt Puck. Hoewel de man-vrouwverhouding van streamers nog ver uit elkaar ligt, ziet Femke ook daar een positieve verandering. “Vrouwelijke streamers zijn echt in opmars, hopelijk blijft deze trend zich voortzetten.”

Een masculiene oorsprong

Het seksisme in de gamecultuur komt volgens Beatriz Blanco, onderzoeker aan de Unisinos Universiteit in Brazilië, onder andere door de oorsprong van de videogamecultuur. “Deze is erg masculien, de eerste games zijn ontworpen door militaire ingenieurs en waren gericht op jongens.” Beatriz doet als promovendus onderzoek naar gendergelijkheid in gaming en streaming, en de rol die game-ontwikkelaars en streamingdiensten hierbij spelen. 

“Vrouwelijke streamers worden nog steeds gezien als de uitzondering op mannelijke streamers”

“Tegenwoordig worden videogames nog steeds als iets mannelijks gezien. Als een vrouw zich probeert uit te spreken tegen discriminatie – bijvoorbeeld door stereotype opmerkingen over de keuken tegen te spreken – is het niet uitzonderlijk dat ze een reactie krijgt dat ‘games niet politiek zijn en dit gewoon een plek voor plezier is’.” Deze cultuur is volgens Beatriz ook in livestreaming aanwezig. “Vrouwelijke streamers worden nog steeds gezien als de uitzondering op mannelijke streamers. Dit beeld wordt bevestigd door Twitch, aangezien witte, heteroseksuele mannen vaker worden uitgelicht op de homepagina, en dat geeft hen natuurlijk een stapje voor op de vrouwen.”

Niet zo serieus

Puck neemt de seksuele opmerkingen die ze naar het hoofd krijgt, meestal niet zo serieus. “Er komen weleens rare mensen voorbij, die vragen of ik seks wil of mijn kleding uit wil doen. Dat doet me niet zoveel, ik blijf gewoon lekker m’n ding doen. Vrouwen in deze industrie zijn niet zielig, hoor. Twitch is een heel tof platform, waar hechte communities met een gedeelde passie voor gamen worden gevormd.” Ook Femke laat dit soort opmerkingen tegenwoordig makkelijk van zich afglijden. Toen ze begon met streamen, vond ze dat een stuk lastiger. “Door de jaren heen heb ik geleerd dat mensen die dat soort dingen zeggen, niet de mensen zijn die ik in mijn chat wil.” De sporadisch negatieve opmerkingen wegen voor de streamers niet op tegen de leuke reacties en het plezier dat ze uit het werk halen. 

Ruimte voor verbetering

Onderzoeker Beatriz ziet dat er tegenwoordig meer ruimte is om gesprekken te voeren over ongelijkheid in de gamewereld. Toch hoort ze tijdens haar onderzoek nog regelmatig van streamers dat ze met seksisme te maken krijgen. Daarom vindt ze het belangrijk dat seksualiserende en discriminerende opmerkingen in de gamewereld niet worden genormaliseerd. “Uitspraken als ‘we zijn sterke vrouwen, dus we verdragen het gewoon’ kunnen gevaarlijk zijn. Mensen hebben niet door hoeveel mentale last dit met zich meebrengt. Ik ken vrouwen die door deze stress een andere baan dan streamen zijn gaan zoeken, maar het kan anderen er ook van weerhouden überhaupt te beginnen met streamen.” 

Volgens Beatriz is het belangrijk dat diensten meer verantwoordelijkheid nemen. “Twitch  wordt gezien als een neutraal hulpmiddel dat er alleen is om de streamers te ondersteunen, maar dit is een problematische gedachte. Diensten als Twitch vormen en organiseren het livestreamen en hebben daarom een verantwoordelijkheid voor wat er tijdens het streamen gebeurt.” Ze vindt dat streamingdiensten meer steun moeten bieden,  wanneer streamers te maken krijgen met haat. “Er zijn al grote stappen in de goede richting gezet, maar er blijft nog veel ruimte voor verbetering.”