Gamen als vrouw: "We zijn er wel"

In Nederland zijn ongeveer 7 miljoen gamers. Hiervan is een derde vrouw, blijkt uit onderzoek. Sommige vrouwen zijn er bekend mee geworden, bijvoorbeeld omdat ze streamen via het platform Twitch. Denk aan Puxque, ofwel Puck, die 80.000 volgers op Twitch heeft en één van de grote namen is in Nederland. Toch kan er voor vrouwen ook een minder leuke kant aan de gamewereld zitten: velen van hen krijgen te maken met seksisme. Hoe ervaren vrouwen in Nederland de gamewereld? En hoe gaan zij om met vervelende reacties uit hun omgeving? Ik sprak met drie gamers – Anne*, Viev en Fay – over hun favoriete games, hun interactie met andere spelers en wat er in de gamewereld nog beter kan.

Geschreven door: Elbrich Lutgendorff

In 2015 deed online platform Feminist Frequency een onderzoek naar de hoeveelheid speelbare hoofdpersonages in games die werden tentoongesteld op E3, de jaarlijkse gamevakbeurs in Los Angeles. In maar 9% van de games kon er uitsluitend als vrouw worden gespeeld, in tegenstelling tot 32% van de games waarin er uitsluitend met een man gespeeld kon worden. In ongeveer de helft van de games – 46% – kon de speler zelf de gender van het hoofdpersonage kiezen. Een paar jaar later herhaalde Feminist Frequency dit onderzoek: in 2020 kon in 18% van alle games uitsluitend als vrouw worden gespeeld en in nog maar 23% van de games uitsluitend als man. Nog beter is dat het percentage van games waarin je zelf kunt kiezen in die tijd is gestegen naar 54%.

De cijfers laten een positieve verandering zien: steeds meer vrouwen zijn zichtbaar in games. Toch bleek uit een Volkskrant-artikel van afgelopen zomer dat vrouwen tijdens het gamen op verschillende manieren te maken kunnen krijgen met seksisme. Ze geven aan dat ze worden uitgescholden, online en offline worden gestalkt, worden bedreigd of ongepaste foto’s toegestuurd krijgen. Dit gebeurt voornamelijk tijdens het spelen van online multiplayer games: games die je met andere – vaak vreemde – mensen speelt en met wie je online communiceert. Het gevolg: vrouwen passen zich aan. Twee onderzoekers van de TU Dublin en de Nothingham Trent University constateerden dat vrouwen door de seksuele intimidatie die ze meemaken vaak alleen spelen, snel van team wisselen en hun identiteit actief verborgen houden, bijvoorbeeld door hun microfoon uit te laten of stemvervormers te gebruiken.

“Als ik geen vrouw kan spelen, dan speel ik niet”

Hoewel vrouwelijke personages er dus altijd wel zijn geweest, hadden ze in het begin vaak een overgeseksualiseerd uiterlijk. Zo blijkt uit onderzoek van Dill & Thill uit 2005 dat 80% van de gamepersonages die vrouw waren in drie door hen opgestelde categorieën vielen: overgeseksualiseerd, schaars gekleed of passend bij het normatieve schoonheidsideaal.

Voor Anne* (26) is dat een dealbreaker: “Ik speel veel spellen waar de vrouwelijke personages niet zijn geseksualiseerd. Dus waar ze geen overdreven grote borsten hebben of waar ze niet alleen maar dienen als ondersteuning van de mannelijke personages. Wanneer een game dat wel heeft, knap ik erop af.” Anne gamet al sinds haar kinderjaren en is nu vooral geïnteresseerd in single player games. De leukste games op dit moment vindt ze Outer Worlds, een role playing game, en Animal Crossing, een simulatie game. “Soms probeer ik wel nieuwe games uit, maar als ik de optie niet heb om met een vrouwelijk personage te spelen, dan speel ik niet.”

Viev (28), die vooral veel online multiplayer games speelt en ook online streamt via Twitch, speelt ook het liefst met een personage dat vrouw is: “De mensen die games maken, kregen twintig jaar geleden al door dat ze ook gespeeld worden door vrouwen. Dus kregen karakters bijvoorbeeld meer kleding aan, werden diverser in uiterlijk en in seksualiteit. Maar toen ik als kind Tony Hawk-games speelde, kon je gelukkig ook al een vrouw zijn. Ik kies eigenlijk altijd vrouwelijke personages en kan me altijd wel identificeren met de karakters die ik speel.”

“Ik praatte liever niet via audio”

Ondanks dat de representatie van vrouwen in games verbetert, krijgen de spelers van online multiplayer games in hun interactie met andere spelers nog steeds te maken met seksisme. Fay (51) begon rond 2005 met World of Warcraft en werd daar de eerste vrouwelijke officer en tank van een guild op de server. Dit houdt in dat ze een hoge rang had binnen haar online team en in de voorhoede liep tijdens gevechten. “Ik was erg actief in die periode. Heel veel andere vrouwelijke spelers, en ikzelf ook, waren zich toen nog niet bewust van het seksisme binnen het gamen. Alle seksistische grapjes die gemaakt werden, vonden we heel gewoon. We konden redelijk ongestoord spelen zolang we per chat met elkaar communiceerden. Maar zo gauw andere spelers onze echte stemmen hoorden via Teamspeak, bijvoorbeeld tijdens een raid, kon je wel eens seksueel getinte opmerkingen of privéchats krijgen.”

“Ik speel niet online omdat ik niet lastig gevallen wil worden”

Viev speelde vroeger ook met een groep vreemden in World of Warcraft, maar werd eruit gegooid omdat ze een vrouw is. “Vorig jaar tijdens Valorant, een online shooter-game, praatte ik liever niet via audio, omdat ze me dan vroegen om mijn nummer of opmerkingen maakten over mijn lichaam. Een keer werd ik zo gepest dat ze mijn karakter blokkeerden en ik niet verder kon lopen. Sommige mensen menen ook dat ik alleen maar kijkers krijg op Twitch, omdat ik een vrouw ben. Daarom ben ik meer bedekkende kleding gaan dragen tijdens het streamen, want ik wil niet dat ze denken dat ik alleen views krijg vanwege mijn lichaam.” 

Anne speelt in tegenstelling tot Fay en Viev niet online, en dat doet ze met een reden: “Ik speel niet online omdat ik niet lastig gevallen wil worden. Ik hoor er veel verhalen over van anderen en ook het nieuws schrikt af. Daarnaast heb ik de behendigheid nog niet die je nodig hebt voor veel online multiplayer games. Ik wil niet dat mijn team verliest, omdat ik niet zo snel kan schieten of bewegen als anderen.”

“Meer bewustwording zorgt voor verandering”

Anne, Fay en Viev zijn ondanks hun eigen ervaringen positief over wat gamen voor ze betekent. Zo heeft Viev een fijne gemeenschap opgebouwd op Twitch. “Als ik stream hebben we het in de chat ook over mentale gezondheid en jezelf zijn. Het is ondertussen zoveel meer dan alleen gamen. We praten over ons leven en of onze dag goed of slecht gaat. Daar ben ik blij mee.” Ook voor Anne is gamen onderdeel van haar relaties. “Sinds ik mijn huidige vriend heb ontmoet, ben ik er weer mee begonnen. Soms spelen we ook lekker samen. Hij oordeelt niet en leert me er juist beter in worden.”

Toch zien de drie gamers wel ruimte voor verbetering. Volgens Anne begint dat achter de schermen. “Het productieteam dat een game maakt moet een divers team zijn, omdat dit vervolgens weerspiegelt wordt in de game. Een voorbeeld is dat ik van mensen met minder spiercontrole in hun handen heb gehoord dat ze veel controllers niet goed kunnen gebruiken, doordat er te veel knopjes ingedrukt moeten worden. Als er achter de schermen meer mensen met verschillende ervaringen werken, zul je dat ook terugzien in de producten.”

“Het is goed dat er in de media meer aandacht aan wordt besteed”

Fay denkt dat er een cultuurverandering nodig is. “Het bewustzijn van de game-industrie over diversiteit en inclusiviteit moet echt beter. Zo las ik een keer over een man die twee weken het emailaccount beheerde van een vrouwelijke collega en die merkte dat klanten zich radicaal anders gedroegen tegenover hem dan tegenover haar. Toen snapte hij pas hoe heftig seksisme kan zijn voor vrouwen. Door meer bewustwording veranderen hopelijk de sociale codes en de algehele cultuur. Het is mooi dat er nu in de media meer aandacht wordt besteed aan seksisme in de gamewereld. Dan worden mensen zich er bewust van dat er een probleem is.” 

De zichtbaarheid van vrouwen

Viev denkt dat het belangrijk is dat gamers die vrouw zijn nog zichtbaarder worden. “Ik lees nu vooral veel artikelen in de media over vrouwen die spellen spelen op hun mobiel, zoals Candy Crush. Maar ik lees weinig over vrouwelijke gamers die dagelijks op consoles spelen of streamen. Terwijl we er wel echt zijn. Binnen mijn gamegemeenschap voel ik me een geaccepteerde speler, maar de mensen om mij heen snappen nog niet altijd waarom ik game en stream. Dat komt denk ik omdat mijn omgeving nog een stereotype beeld heeft van wie gamers zijn. Terwijl er zoveel vrouwen gamen.”

*Het gaat om een gefingeerde naam op verzoek van de geïnterviewde. De naam is bij WOMEN Inc. bekend.

Bij WOMEN Inc. willen we ons graag verder verdiepen in de gamewereld. Wat gaat er goed en waar is verbetering nodig? Hiervoor zijn we op zoek naar meer verhalen van vrouwen die gamen. Wil je ons helpen? Vul dan onze vragenlijst in onderaan deze pagina.