De babyboete: hoe een wet uit de jaren ‘50 nog steeds voor ongelijkheid zorgt

Tot 1956 werd een vrouw handelingsonbekwaam op het moment dat ze trouwde. Na een trouwerij was het voor de vrouw bij wet verboden om nog te werken. Ook had ze niets meer te zeggen over haar eigen geld en eventuele kinderen. Er kunnen nou eenmaal niet twee kapiteins aan het roer staan van één schip, moet de gedachte zijn geweest. De consequentie: vrouwen werden compleet afhankelijk van hun partners, in sociaal én financieel opzicht.

Geschreven door: Sander Heithuis

De afschaffing van die wet heeft veel positieve gevolgen gehad voor de arbeidsparticipatie en financiële positie van vrouwen in Nederland. Mede mogelijk gemaakt door het recht op deeltijdwerk, ingevoerd in de jaren ‘80. Toch bestaat er ruim een halve eeuw later nog steeds een gapend gat tussen de gemiddelde werkweek van een vrouw (28 uur) en die van een man (39 uur). Dit heeft als gevolg dat momenteel nog steeds de helft van de vrouwen financieel afhankelijk is van hun partner (of naasten/de overheid).

Vóór 1956 was een bruiloft het kantelpunt waarna vrouwen financieel afhankelijk werden. Nu, 64 jaar later, is er eenzelfde soort point of no return aan te wijzen: het moment dat kinderen geboren worden.

Een enorme snoekduik

In een heterorelatie daalt het inkomen van de vader nagenoeg niet wanneer er een kind geboren wordt. 9 op de 10 vaders blijft hetzelfde aantal uren werken. Het inkomen van de moeder maakt na de geboorte echter een enorme snoekduik en daalt gemiddeld met 45%. Dit verschil wordt in haar hele leven niet meer goed gemaakt. Wat zegt dit? Vrouwen offeren (onbewust) hun financiële onafhankelijkheid op om voor de kinderen te zorgen. Vrijwel alle vrouwen (97%) die parttime werken én jonge kinderen hebben, noemen de zorg voor hun kinderen als reden waarom ze niet voltijds willen of kunnen werken. Deze opoffering wordt ook wel de babyboete genoemd.

Afgelopen vrijdag deelde CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen op Twitter deze grafiek, met de tekst “Bij stellen met kinderen werkt maar 15% van de moeders fulltime en 81% van de vaders. 19% van de moeders werkt zelfs helemaal niet. Verder geldt dat geen bevolkingsgroep zo veel uren werkt als vaders van jonge kinderen: gemiddeld zelfs meer dan 40 uur per week.”

De ‘beboete’ vrouw

Correspondent Tamar Stelling stelt dat baby’s de belangrijkste bron van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen zijn: de babyboete is “een economische boete op baren die alleen vrouwen treft – alleen vrouwen in heterostellen dan”. Vrouwen (en mannen) in heterorelaties nemen traditionele rolpatronen aan na de geboorte van een kind, rolpatronen van voor 1956 die mannen richting betaald werk sturen en vrouwen richting de zorg voor kinderen en het huishouden. De consequenties van het betalen van deze boete zijn groot: wanneer de partner van de ‘beboete’ vrouw overlijdt of wanneer er sprake is van een scheiding, komt ze er ineens alleen voor te staan. Daarnaast heeft de keuze om minder te gaan werken ook negatieve gevolgen voor de pensioenopbouw en verdere carrièrekansen van vrouwen.

Wel of geen voorgeschreven regels

Stelling noemt expliciet ‘vrouwen in heterostellen’ omdat de boete voor vrouwen in lesbische relaties minder impact heeft: “Bij lesbische koppels ervaren beide vrouwen een financiële dip en aanvankelijk is deze bij de feitelijke moeder twee keer zo hoog als bij haar partner. De terugval is echter een stuk kleiner dan bij moeders met een man en na vijf jaar is het effect zo goed als verdwenen.” Wat blijkt: wanneer er geen voorgeschreven patronen bestaan en vrouwen vrij kunnen kiezen, is de impact van de babyboete na 5 jaar verdwenen. Ook in heterorelaties zonder kinderen is de inkomenskloof een stuk kleiner. In het geval van heterorelaties met kinderen blijft het verschil altijd bestaan.

De rol van politiek en werkgevers

Moraal van dit verhaal? De erfenis van de Wet Handelingsonbekwaamheid is groot. De wet werd afgeschaft maar de traditionele rolpatronen bleven bestaan, met de geboorte van kinderen als katalysator. Willen we een doorbraak creëren in de financiële onafhankelijkheid van vrouwen, is er actie nodig op veel gebieden. Zo blijkt uit een recent onderzoek van WOMEN Inc. en Direct Research dat vrouwen wel meer willen werken (en mannen meer willen zorgen), maar dat ons politieke systeem hen in traditionele hokjes duwt. Overheidsbeleid kan ervoor zorgen dat ouders de mogelijkheid krijgen om hun ideale verdeling waar te maken. Bijvoorbeeld door 100% betaald partnerverlof en (bijna) gratis kinderopvang in te voeren.

Daarnaast is het belangrijk dat werkgevers met zowel vrouwen als mannen om tafel gaan voorafgaand aan de geboorte van een kind om te bespreken hoe het verlof en de werk-zorgverdeling na de zwangerschap wordt geregeld. Dit gesprek wordt nu nog te vaak alleen met vrouwen gevoerd.

Betaal het niet alleen!

Tot slot is er een oproep aan vrouwen zelf: wees je bewust van de babyboete en betaal hem niet in je eentje. Dat is onrechtvaardig en kan voor (financiële) problemen zorgen in de verdere toekomst. Zoals Mark van Ostaijen onlangs in de Volkskrant schreef: “De keuze voor het krijgen van een kind wordt meestal genomen door twee personen. Laat beiden dan ook evenredig de tijd hebben om vanaf het begin in dat gezinsleven te investeren.” Met andere woorden: we moeten in onze handjes knijpen dat wetten zoals die van voor 1956 niet meer bestaan, nu wordt het tijd dat we er de vruchten van plukken.