De mentale gezondheid van meiden onder de loep

Hoe is het gesteld met de mentale gezondheid van meisjes en jonge vrouwen? Deze vraag stond centraal tijdens onze subsessie op het 9e congres van de International Association of Women’s Mental Health in Maastricht. Meiden melden namelijk bijna 2 keer zoveel emotionele problemen als jongens, geven vaker aan psychosomatische klachten te hebben en rapporteren een aanzienlijk lagere levenstevredenheid.

Ook bestaan er verschillen tussen jongens en meiden op het gebied van o.a. depressie, eetstoornissen en autisme. Met verschillende experts en ervaringsdeskundigen gingen we in gesprek over de vraag: welke factoren zorgen bij jongeren voor sekse- en genderverschillen in mentale gezondheid?

Geschreven door: Xanne Visser

Op dinsdag 8 november was WOMEN Inc. aanwezig op de negende editie van het IAWMH-congres in het MECC: met onze tentoonstelling ‘Komt een mens bij de dokter’, als lid van de Alliantie Gender en GGZ op het alliantieplein en als programmamaker van een subsessie over de mentale gezondheid van meisjes. Lees hieronder welke sprekers aan het woord kwamen, waar de tentoonstelling vanaf nu nog te zien is en waar je meer informatie kunt vinden over de plannen van de Alliantie Gender en GGZ.

Mentale gezondheid van meisjes

In de subsessie stond de mentale gezondheid van meisjes centraal, omdat uit verschillende onderzoeken in de afgelopen jaren is gebleken dat deze sterker achteruitgaat dan bij jongetjes. Door middel van de documentaire ‘Dertien’, recente resultaten uit het HBSC-onderzoek en informatie over autonomieversterkende therapie, openden we het gesprek over hoe we tot een gendersensitieve mentale gezondheidszorg kunnen komen.

Documentaire ‘Dertien’

Dit jaar afgestudeerd aan de HKU, toont regisseur Lisa Grooters in haar film het verhaal van drie jonge vrouwen die al vanaf jonge leeftijd met mentale problemen worstelen.

“Het idee voor deze documentaire ontstond uit mijn verbazing over dat zoveel meer meiden dan jongens angststoornissen, eetstoornissen en depressies ontwikkelen. Tijdens mijn research voor de documentaire kwam ik erachter dat dit ontstaat wanneer sekse- en genderspecifieke factoren een rol gaan spelen. Daarom onderzoek ik in de documentaire aan de hand van de verhalen van drie jonge vrouwen wanneer hun problematiek begon, en welke seksespecifieke factoren deze mentale problemen mogelijk hebben aangejaagd.”

Naast de screening van de documentaire, was ervaringsdeskundige Renske Venema aanwezig. In de onderzoeksfase van de documentaire sprak Grooters met veel ervaringsdeskundigen, waarvan Venema er één was. Venema kreeg op jonge leeftijd een eetstoornis, waarvoor zij lange tijd binnen de GGZ zocht naar de juiste hulp. Na 7 jaar werd haar verteld dat ze uitbehandeld zou zijn. Uiteindelijk vond zij buiten de reguliere hulp zorg, waardoor zij inmiddels zonder eetstoornis leeft.

Het publiek wil o.a. graag van Venema weten, wat zij al die jaren mistte in de reguliere zorg: “Ik miste een holistische blik, die keek naar alle facetten van mijn mentale problemen. Bij een eetstoornis wordt eerst gekeken naar je gewicht en hoe je kunt aankomen, in plaats van het achterliggende probleem dat de stoornis veroorzaakt. Pas op het moment dat daar – na 7 jaar – een gesprek over werd gestart, lukte het om het roer om te gooien.”

Klik hier om meer te weten te komen over de documentaire

HBSC-onderzoek 2022

Wat zijn de huidige cijfers op het gebied van mentale gezondheid onder jongeren? Margreet de Looze, een van de onderzoekers het HBSC-onderzoek (Healthy Behavior in School Aged Children) presenteerde de belangrijkste resultaten uit de rapportage van 2021. Het doel van dit onderzoek is het vierjaarlijks monitoren van de gezondheid en het welzijn van jongeren in Nederland. Hiervoor zijn de gegevens van 1525 leerlingen van groep 8, en van 5243 leerlingen tussen de 12 en 16 in het voortgezet onderwijs via vragenlijsten verzameld.

De mentale gezondheid van meisjes in Nederland blijkt tussen 2017 en 2021 sterk verslechterd: van de meisjes uit groep 8 heeft inmiddels 33% emotionele problemen, in het voortgezet onderwijs geldt dit voor 43%. In 2017 waren die percentages respectievelijk 14% en 28%. Uit het HBSC-onderzoek blijkt ook dat de druk door schoolwerk die middelbare scholieren ervaren, in twintig jaar ruim is verdubbeld naar 45%. Ook hier zijn het vooral meisjes voor wie dit geldt.

Uit de zaal volgt de vraag waar de verschillen tussen jongetjes en meisjes mogelijk vandaan kunnen komen. Daarop antwoordt De Looze: “We zien o.a. dat meiden in het voortgezet onderwijs aanzienlijk meer druk ervaren door schoolwerk dan jongens. Zij ervaren bovendien vaker stress door huiswerk, verwachtingen van anderen en over hun toekomst. Daarnaast hebben meiden meer behoefte aan sociaal, fysiek contact met vrienden dan jongens, en denken we dat de coronalockdowns – waarin dit contact niet of minder mogelijk was – heeft bijgedragen aan de daling van hun mentale gezondheid.”

“Meiden in het voortgezet onderwijs ervaren aanzienlijk meer druk door schoolwerk dan jongens.”

Lees hier de hele HBSC-rapportage

Autonomieversterkende therapie

Prof. dr. Marrie Bekker sluit de subsessie af met een presentatie over autonomie-versterkende therapie. Bekker doet al jarenlang onderzoek naar sekse- en genderverschillen in mentale gezondheid. Ze was professor in de Klinische Psychologie aan de Tilburg University en is momenteel hoofdopleider van de GZ-opleidingen bij RINO Amsterdam.

Bekker ontwikkelde het concept ‘autonomie-gehechtheid’: het zelfsturende vermogen van mensen in verbondenheid. Dit is het resultaat van een gezond ontwikkelingsproces met veilige hechtingservaringen en vormt een buffer tegen trauma en tegenslag. Het concept autonomie-gehechtheid bestaat uit drie componenten: zelfbewustzijn, gevoeligheid voor anderen en het vermogen tot het hanteren van nieuwe situaties. Problemen met autonomie kunnen samenhangen met veel andere mentale problematiek, zoals angststoornissen, stemmingsstoornissen, eetstoornissen, ADHD. Uit onderzoek van Bekker is zelfs gebleken dat sekseverschillen in autonomie-gehechtheid bestaande verschillen in het voorkomen van angst en depressie tussen mannen en vrouwen kunnen verklaren. Ook op jonge leeftijd.

“Sekseverschillen in autonomie-gehechtheid kunnen verschillen in het voorkomen van angst en depressie verklaren.”

Door middel van autonomieversterkende therapie zouden deze verschillen mogelijk verkleind kunnen worden. Bij deze therapie vormen niet de symptomen of stoornis de focus van de behandeling, maar de persoon, en wordt er aan persoonlijke autonomie-gerelateerde doelen gewerkt. Bekker schreef het behandelprotocol voor autonomieversterkende therapie, die nu beschikbaar is voor GGZ-instellingen die hiermee zelf aan de slag willen.

Still uit documentaire ‘Dertien’

Tentoonstelling ‘Komt een mens bij de dokter’

Op het congres stonden we met een Engelse versie van onze ‘Komt een mens bij de dokter’-tentoonstelling. In deze tentoonstelling zie en lees je verhalen uit de spreekkamer. Verhalen van mensen die door schaamte, onwetendheid en verkeerde aannames lang niet altijd de zorg krijgen die ze nodig hebben. Ontmoet mensen die, hoe verschillend ze ook zijn, één ding met elkaar gemeen hebben: ze zoeken naar passende zorg. De tentoonstelling is nog tot eind december op verschillende locaties in Leiden te bezichtigen.

Klik hier voor informatie over de tentoonstelling

Alliantie Gender en GGZ

Te weinig aandacht voor sekse- en genderverschillen binnen de geestelijke gezondheidszorg kan leiden tot onjuiste diagnoses en ontbreken van (tijdig) passende zorg. Om die reden is de Alliantie Gender en GGZ opgericht, een uniek samenwerkingsverband van het hele GGZ-veld waarin cliënten, hulpverleners en ggz-professionals en wetenschappers vertegenwoordigd zijn. Om de kwaliteit van de geestelijke gezondheidszorg te verbeteren wil de alliantie meer aandacht voor sekse-en genderdiversiteit in deze sector.

De alliantie – bestaande uit de Nederlandse GGZ, Landelijke Vereniging POH-GGZ, Nederlandse Vereniging Gender en Gezondheid, Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, Nederlands Instituut van Psychologen, MIND en WOMEN Inc. – pleit voor meer gendersensitief wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. En voor meer kennis en bewustwording over genderverschillen bij professionals en het publiek.

Klik hier voor meer informatie over de Alliantie