Recente opiniestukken over trans vrouwen leggen bloot hoe schadelijk beeldvorming kan zijn

Op 4 februari verscheen in de Volkskrant de column “Geslachtswijziging bij wijze van adreswijziging” waarin Martin Sommer zich kritisch uitlaat over de voorgenomen wijziging van de Transgenderwet. Deze wijziging moet het voor trans personen makkelijker maken hun geslachtsregistratie aan te passen. De opinieredactie plaatst een aantal dagen later een inhoudelijke reactie van COC Nederland en Transgender Netwerk Nederland met feiten en cijfers die voor de wetswijziging pleiten.

Geschreven door: Sander Heithuis

Vervolgens plaatst de Volkskrant wéér een opiniestuk waarin schrikbeelden over trans personen worden opgetekend. Opnieuw worden gevoelens gepresenteerd als feiten. Opnieuw wordt (onterecht) angst ingeboezemd voor een groep die zélf bovengemiddeld vaak te maken krijgt met geweld. Opnieuw dienen trans vrouwen als schietschijf. Allemaal met als waarschijnlijk gevolg dat de Volkskrant-lezer de krant openslaat en denkt: “goh, hier las ik laatst ook al iets over, er zal wel een kern van waarheid in zitten.” Want dat is hoe beeldvorming werkt.

Beeldvorming

Dagelijks worden we overspoeld met beelden en teksten die tot ons komen via televisie, beeldschermen, kranten, tijdschriften en reclames. Dit filteren en categoriseren we bewust en onbewust om de wereld om ons heen te begrijpen. Er vindt een wisselwerking plaats tussen deze beelden en onze opvattingen: de beelden bepalen onze opvattingen, de opvattingen bepalen welke beelden we kiezen. 

Mediamakers, waaronder journalisten, beïnvloeden deze wisselwerking in het bijzonder: zij creëren dagelijks een enorme hoeveelheid beelden en hebben daarmee invloed op maatschappelijke verschijnselen als sociale ongelijkheid en discriminatie. Als mediamakers zich bewust zijn van te eenzijdige of stigmatiserende beeldvorming én de wijze waarop zij daaraan bijdragen, kunnen zij positieve verandering in gang te zetten. Bijvoorbeeld door alternatieve beelden en woorden te gebruiken.

Stigmatisering

Echter, de manier waarop De Volkskrant op dit moment bericht over de Transgenderwet werkt stigmatisering in de hand. Er lijkt weinig besef te zijn van de werking van beeldvorming en het feit dat het een negatieve invloed heeft op de kansen van mensen. Of erger: is het besef misschien aanwezig, maar de click-bait belangrijker? Ja, het is belangrijk dat de media ruimte geven aan verschillende meningen. Maar net als de vrijheid van meningsuiting is dit niet grenzeloos. Ook niet als het gaat om columns en opiniestukken. Het mechanisme van beeldvorming werkt daar namelijk niet anders dan bij redactionele artikelen. 

Het is goed dat de Volkskrant bij redactionele artikelen verschillende standpunten belicht, maar hun verantwoordelijkheid stopt daar niet. Steeds meer mensen scharen zich achter het gedachtegoed dat trans vrouwen potentieel gevaarlijk zijn. Journalisten moeten inzien dat zij hiervoor (deels) verantwoordelijk zijn en kritisch kijken naar meningen die als feiten worden gepresenteerd.