(On)Gehoord: Vlekkeloos

“Laat je horen!” is sinds onze oprichting één van de motto’s van WOMEN Inc. Omdat we geloven in de kracht van unieke stemmen en verhalen. Gelukkig worden die verhalen dikwijls omgezet in mooie films, boeken, series, liedjes, kunstexposities en andere vormen. Maar worden ze dan ook gehoord? In de rubriek (On)Gehoord zet de redactie van WOMEN Inc. een boek, film of ander object in de schijnwerpers, waarvan wij vinden dat je die niet mag missen. Deze keer keek onze collega Elbrich de korte film Vlekkeloos, gemaakt door Emma Branderhorst, op de openingsavond in Lab111 in Amsterdam. In de film staat het thema menstruatie-armoede centraal.

Geschreven door: Elbrich Lutgendorff

De film Vlekkeloos gaat over Ruby (15), die met haar moeder en haar jongere zusje in een buitenwijk woont. Het gezin leeft onder de armoedegrens. Wanneer Ruby ongesteld wordt, komt ze erachter dat er geen menstruatieproducten meer in huis zijn. Omdat Ruby weet dat er geen geld is voor nieuwe producten, durft ze haar moeder er niet mee lastig te vallen. We volgen Ruby in haar zoektocht om zelf een oplossing te zoeken.

Het ontstaan van de film

Regisseur Emma Branderhorst (in 2019 afgestudeerd aan de Hogeschool van de Kunsten te Utrecht) kwam op het idee om een film over menstruatie-armoede te maken, toen ze anderhalf jaar geleden op een artikel over het onderwerp stuitte. Branderhorst is als filmmaker vaak bezig met representatie van vrouwen en zet graag maatschappelijke thema’s centraal. Haar aanvankelijke idee was om een film te maken over het taboe dat rust op menstruatie. Toen ze echter het artikel over menstruatie-armoede las, besloot ze dat het thema van de film te maken. Branderhorst: “Op menstruatie-armoede rust een dubbel taboe, doordat er veel schaamte bestaat rondom armoede én menstruatie. Inmiddels is het onderwerp meer in de media, maar toen we de film schreven waren er nog maar een paar artikelen over te vinden.”

“Mensen moeten soms een afweging maken tussen voedsel of menstruatieproducten”

Voor de film ging Branderhorst op onderzoek uit, om erachter te komen wat menstruatie-armoede precies inhoudt. “Ik wilde weten wie de vrouwen zijn die hiermee te maken hebben en ging in gesprek met organisaties die hier onderzoek naar hebben gedaan, zoals feministische doetank de Bovengrondse. Zij vertelden dat veel minima en dak- en thuislozen ermee te maken hebben.”

Naast spreken met organisaties deed Branderhorst veldonderzoek als vrijwilliger bij de voedselbank. Ze hielp daar meerdere weken en kreeg veel verhalen te horen van andere vrijwilligers. “Vrouwen die zelf te maken hebben met menstruatie-armoede praten er niet over, omdat ze het gênant vinden.” De meest ingrijpende verhalen vond ze de situaties waarin menstruatieproducten hergebruikt worden of vervangen worden door ongeschikte alternatieven, zoals vodden of wc-papier. “Het was ook moeilijk om te horen dat ouders soms een afweging moeten maken tussen voedsel of menstruatieproducten voor hun kinderen.”

Tampons of wasmiddel

Uit onderzoek is gebleken dat 9% van de vrouwen tussen de 12 en 25 jaar te maken hebben met menstruatie-armoede. Branderhorst koos daarom heel bewust voor een jong hoofdpersonage, die de kijker constant volgt. “Ik wil de kijker zo dicht mogelijk bij Ruby laten komen, zodat je met haar meegaat in haar strijd tegen menstruatie-armoede. Door haar zoektocht te verbeelden, hoop ik dat mensen voelen wat zij voelt.” Naar mijn mening is dat zeker gelukt. De film laat op een duidelijke en ingrijpende manier zien hoe het is om met menstruatie-armoede om te moeten gaan. Vooral de scènes waarin hoofdpersonage Ruby menstruatieproducten uitspoelt om te hergebruiken, of waarin ze ervoor kiest om haar moeder niet om tampons te vragen omdat ze wasmiddel nodig hebben, komen binnen.

Branderhorst hoopt met haar film het taboe op het onderwerp weg te kunnen nemen. “Ik hoop dat aan de hand van de beelden die mensen zien, het onderwerp bespreekbaar wordt. Hopelijk kunnen er op die manier oplossingen gevonden worden voor iedereen die hiermee te maken heeft.”