Emancipatiemonitor 2020: Positieve veranderingen, maar het moet sneller!

De conclusie van de Emancipatiemonitor in 2020 is positief: de economische positie van vrouwen is verbeterd. Ondanks dit positieve nieuws, vinden we het belangrijk om kanttekeningen te benoemen bij de rapportage.

De ontwikkelingen gaan namelijk langzaam, op dit tempo duurt het nog heel lang voor daadwerkelijke gendergelijkheid bereikt wordt. Ook blijft een belangrijk punt onbesproken, namelijk de representatie van vrouwen in de media. Een belangrijke vraag is daarnaast wat de impact zal zijn van de corona crisis op de ontwikkelingen van gendergelijkheid. Investeren in gendergelijkheid is dan ook hard nodig om te zorgen voor een versnelling op alle onderwerpen van ons 6-puntenplan Stem Gendergelijkheid. In dit artikel bespreken we de uitkomsten van de Emancipatiemonitor aan de hand van het puntenplan.

De loonkloof 

Het gemiddelde uurloon van alle in loondienst werkende vrouwen is nog steeds lager dan dat van alle in loondienst werkende mannen, blijkt uit de Emancipatiemonitor. In 2018 was het verschil bij de overheid 8% en in het bedrijfsleven 19%. Sinds 2008 is het verschil vooral bij de overheid kleiner geworden. De loonkloof wordt ieder jaar iets kleiner, maar in het huidige tempo is de loonkloof pas over zo’n 20 jaar helemaal gedicht. 

In het puntenplan van WOMEN Inc. staat de oproep aan de overheid om werkgevers te verplichten transparant te zijn over loonverschillen en zo de loonkloof inzichtelijk te maken. Dit kan door de Wet Gelijke Beloning van Vrouwen en Mannen aan te nemen: deze wet stelt organisaties verplicht om aan te tonen dat er bij hen sprake is van gelijke beloning. 

Vrouwen en mannen moeten allebei kunnen werken en zorgen 

In Nederland besteden vrouwen nog altijd veel meer tijd aan zorgtaken vergeleken met mannen. De Emancipatiemonitor laat zien dat de werk-zorgverdeling onder ouders iets gelijkwaardiger is geworden. Zo is er een afname van stellen die nog nooit over hun gewenste verdeling hebben nagedacht en een toenemende wens van ouders om werk en zorg gelijkwaardig te combineren. Ook zijn er meer stellen die hun wens om werk en zorg gelijk te verdelen daadwerkelijk kunnen realiseren. 

Daar staat wel tegenover dat er geen stijging is in gendergelijkheid als het gaat om mantelzorg. Wel 75% van de vrouwen zijn bereid om zorg te verlenen aan een zieke naaste, dat is nog vaker dan 2 jaar geleden (toen was dat 62%). Daarentegen is de bereidheid van mannen lager en minder sterk gestegen, van 53% naar 55%. Vrouwen zijn nog altijd vaker mantelzorger en geven vaker langdurige informele zorg dan mannen. Het gebruik van zorgverlof is niet gestegen en nog altijd heel laag. Er is een toename van mantelzorgers die overbelast zijn en/of met psychische problemen kampen.

Wat betreft de arbeidsparticipatie is een groot verschil te zien tussen praktisch-  en wetenschappelijk opgeleide vrouwen. Wel is op alle onderwijstypen de arbeidsdeelname van vrouwen hoger dan tien jaar eerder. 

WOMEN Inc. wil waarborgen dat vrouwen en mannen allebei kunnen werken én zorgen voor kinderen en naasten. Om dat te bereiken is het belangrijk dat verlof voor vaders (partners) 100% betaald wordt en gelijk aan het verlof voor moeders wordt. Ook moet kinderopvang goed en (bijna) gratis, zonder gedoe en toegankelijk voor alle kinderen zijn.  Daarnaast roept WOMEN Inc. de overheid op tot financiële waardering voor de 4,4 miljoen mantelzorgers in Nederland die zich dagelijks belangeloos en onbetaald inzetten. 

Vrouwen moeten kunnen rekenen op gezondheidszorg op maat

Wat betreft de gezondheidszorg staat de emancipatie stil, laat de monitor zien. Nog altijd leven vrouwen gemiddeld langer dan mannen, maar brengen zij minder jaren in goede gezondheid door. De levensverwachting in goed ervaren gezondheid is onder vrouwen 63 en onder mannen 65 jaar. Oftewel: vrouwen leven gemiddeld 20 jaar in slechte gezondheid, mannen gemiddeld 15 jaar. Dit komt doordat de gezondheidszorg van oudsher grotendeels is gebaseerd op het mannenlichaam. De afgelopen jaren is er onderzoek gedaan naar genderverschillen binnen het Kennisprogramma Gender en Gezondheid, en dit programma is op 8 december in ieder geval verlengd met 3 miljoen voor een jaar! WOMEN Inc. pleit natuurlijk voor langdurige verlenging van onderzoek naar genderverschillen in de gezondheidszorg, en dat de kennis die hieruit voortkomt doorstroomt naar de praktijk. Want we streven naar gezondheidszorg op maat.

Onderwijs en beeldvorming moeten voor meisjes en jongens tot gelijke kansen leiden

Meisjes doen het over het algemeen beter in het onderwijs dan jongens. Ze zitten bijvoorbeeld vaker in de hogere onderwijsniveaus, verlaten minder vaak voortijdig hun opleiding en gaan sneller door hun studie heen. Deze ontwikkeling werkt ook geleidelijk door in het opleidingsniveau van de bevolking: inmiddels is het aandeel wetenschappelijk opgeleiden onder 15- tot 65-jarigen bij vrouwen groter dan bij mannen.

Leerlingen maken nog steeds stereotype studiekeuzes. Weinig vrouwen zijn werkzaam in technische beroepen, terwijl mannen ondervertegenwoordigd zijn in de zorg. Om de studiekeuze van leerlingen minder te ‘sturen’ is het belangrijk dat schoolboeken stereotype-vrij zijn, docenten op te leiden om zich meer bewust te maken van de invloed van onbewuste vooroordelen en door onderwijsbeleid te toetsen met de kwaliteitseis gendergelijkheid. Dat is nu allemaal nog niet het geval. 

Eerder dit jaar verscheen ons onderzoeksrapport in samenwerking met Free Press Unlimited over de representatie van vrouwen in de media. Hieruit bleek o.a. dat van alle personen die in het nieuws verschijnen, slechts 26% vrouw is. De media en representatie van vrouwen zijn helaas (nog) geen onderdeel van de Emancipatiemonitor, ondanks dat ze veel zeggen over de positie van vrouwen in ons land. 

Evenveel vrouwen als mannen moeten besluitvormende posities kunnen bekleden

Een meerderheid van de Nederlandse bevolking vindt dat er meer vrouwen in de top moeten komen. Hoewel het aandeel vrouwen in de top van de grote bedrijven en bij de Rijksoverheid de afgelopen jaren is toegenomen, is er nog veel winst te behalen. Vooral in besluitvormende posities in de non-profitsector en bij de Rijksoverheid zijn relatief veel vrouwen werkzaam. Het bedrijfsleven blijft achter. De participatie van vrouwen in politieke topfuncties is het hoogst in het Europees Parlement en op landelijk niveau. 

Hoewel het aandeel vrouwen in besluitvormende posities over het algemeen stijgt, is nog steeds maar 14% van de topbestuurders bij de 100 grootste Nederlandse bedrijven vrouw. Ook binnen universiteiten is slechts 1 op de 5 hoogleraren vrouw en het Nederlandse parlement bestaat maar voor een derde uit vrouwen. 

Om het aantal vrouwen in besluitvormende posities te vergroten vindt WOMEN Inc. dat een quotum nodig is voor zowel politiek als, overheid, wetenschap en in het bedrijfsleven. Alleen een quotum is echter niet voldoende. Er is een integrale aanpak nodig met meerdere maatregelen om een inclusieve bedrijfscultuur te realiseren. 

De overheid neemt een leidende rol op het gebied van gendergelijkheid

De Nederlandse wet- en regelgeving kan een grote impact hebben op het verkleinen of juist vergroten van ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Huidig en nieuw beleid houdt (onbedoeld) ongelijkheid in stand. De overheid heeft een ambitieuze, lange termijn visie nodig om gendergelijkheid met meetbare doelstellingen en voldoende budget. De Emancipatiemonitor laat zien dat de Rijksoverheid wat betreft de loonkloof een goed voorbeeld geeft: de kloof is twee keer zo klein bij de overheid als in het bedrijfsleven. 

WOMEN Inc. vindt het belangrijk dat de overheid ook op andere punten deze voorbeeldrol op zich neemt en uitdraagt. Gendergelijkheid moet worden belegd bij een apart ministerie van kansengelijkheid of anderszins goed belegd zijn bij alle ministeries. De overheid moet ook een voorbeeldrol nemen als het gaat om gendergelijkheid. 

Onderteken het puntenplan! 

Om te zorgen dat op alle bovenstaande punten structurele verandering komt, biedt WOMEN Inc. het zespuntenplan aan voor de politiek. 

Lees en onderteken het puntenplan!