(On)Gehoord: Activistische Zines

“Laat je horen!” is sinds onze oprichting één van de motto’s van WOMEN Inc. Omdat we geloven in de kracht van unieke stemmen en verhalen. Gelukkig worden die verhalen dikwijls omgezet in mooie films, boeken, series, liedjes, kunstexposities en andere vormen. Maar worden ze dan ook gehoord?

In de rubriek (On)Gehoord zet de redactie van WOMEN Inc. elke maand een boek, film of ander object in de schijnwerpers, waarvan wij vinden dat je die niet mag missen. Deze maand spitte onze collega Belle drie activistische ‘zines’ door. Zodat jij weet voor welke jij deze winter eens rustig kan gaan zitten.

Geschreven door: Belle de Jonge

Zines – van het woord ‘magazine’ – zijn zelf gepubliceerde en gedistribueerde (mini) magazines. Een zine geeft de zine’sters, zoals zinemakers ook wel genoemd worden, veel vrijheid. Zines kunnen bestaan uit verschillende onderdelen: interviews, essays, poëzie, collages, illustraties, foto’s, etc. Ze zijn een medium voor alternatieve stemmen, die in de gevestigde media minder gehoord worden. De zine’ster kan zich direct tot haar lezer wenden en zo komt de boodschap zonder veel ge-edit en vaak zonder financiële motivatie bij de doelgroep. Een blog wordt meestal niet tot de categorie ‘zine’ gerekend, omdat een zine doorgaans een geprinte uitgave heeft. 

“De zine’ster kan zich direct tot haar lezer wenden en zo komt de boodschap zonder veel ge-edit en vaak zonder financiële motivatie bij de doelgroep.”

Geschiedenis

De geschiedenis van zines is terug te leiden naar de eerste vormen van drukwerk in Europa, zoals politieke pamfletten en manifesten, maar dit worden nog geen zines genoemd. De term ‘zine’ kwam op in de jaren dertig in de Verenigde Staten toen fans van sciencefiction hun eigen verhalen begonnen te publiceren en uit te wisselen. De term ‘fanzine’ werd bekend als de afkorting van ‘fan magazine’ en werd later afgekort tot ‘zine’. In de jaren ‘80 en ‘90 was er een opleving van (fan)zines in de punk scene, over punk cultuur en muziek. Nog steeds worden zines gemaakt en ik koos een aantal activistische zines die op dit moment in Nederland worden uitgebracht. 

Snakyzine 

Snakyzine is een initiatief van Romy Day Winkel en Joy Brandsma. Andere mensen kunnen ook bijdragen inzenden, waardoor de zine een collectief project is. De uitgave van Snakyzine van deze zomer staat in het teken van ‘movement’, oftewel politieke- en sociale beweging. Movement wordt besproken in onder andere essays, poëzie en (korte) verhalen. Snakyzine is een fijne, politieke zine om je te verdiepen in eigenzinnige thema’s. Ze schrijven over een breed scala aan onderwerpen, o.a. socialistisch feminisme, racisme en validisme. Snakyzine besteedt ook aandacht aan spiritualiteit en is hier en daar een tikkeltje filosofisch. 

“Snakyzine is een fijne, politieke zine om je te verdiepen in eigenzinnige thema’s.”

Wat betreft vormgeving is snakyzine misschien wel het meest ‘zine-like’ van alledrie. De zine is gedrukt op gewoon papier en gebonden met nietjes. Je hebt echt een stukje werk in je handen wat door een klein groepje mensen met heel veel liefde en plezier aan is gewerkt. Wat leuk is aan snakyzine is dat stukken zowel in het Nederlands als Engels zijn geschreven en zelfs een stuk in het Spaans. 

Een stuk poëzie dat mij raakte was ‘verzorger gaat met pensioen’. Het geeft een inkijkje in de gedachten van de schrijver van dit stuk. Zij voelde eerst de verplichting om op andere mensen en hun behoeftes gericht te zijn. Tot ze erachter kwam dat dit een van de doorwerkingen van institutioneel racisme is. Nu voelt ze ook de vrijheid om het anders aan te pakken. Ik vind het mooie poëzie, niet alleen omdat de woorden zelf heel passend zijn gekozen, maar ook omdat de ontwikkeling van een mens zichtbaar wordt in de loop van het gedicht. 

KLAUW Mag. 

KLAUW is gemaakt voor en door BPOC en de queer gemeenschap en stelt mensen van kleur en de queer gemeenschap centraal. De zine omschrijft zichzelf als ‘de plek waar de minderheid een meerderheid is’. Het Klauw collectief, dat gevestigd is in Rotterdam, organiseert ook queer clubavonden. Dit jaar kwam in de herfst voor het eerst KLAUW magazine uit, met als thema ‘community care is activism’, oftewel: zorgen voor een gemeenschap is activisme. KLAUW wil een gevoel van verbondenheid en gemeenschapsgevoel overbrengen via hun magazine. En dat is gelukt, want KLAUW leest zoals een warm bad aanvoelt. 

“KLAUW wil een gevoel van verbondenheid en gemeenschapsgevoel overbrengen via hun magazine.”

KLAUW vindt het belangrijk meer zichtbaarheid te creëren voor de BPOC en queer gemeenschap, omdat hun perspectieven vaak ontbreken in andere media. Het is een zine waar schrijvers, fotografen, schilders etc. een plek kunnen vinden voor hun werk. Daarnaast staat KLAUW vol tips over inclusieve films en muziek die het kijken en luisteren waard zijn. Er is zelfs een ‘adviescolumn’, waar je jouw levensvragen aan Jill kan voorleggen.

Op de voorkant staat een prachtige foto van model en tevens ook fotograaf Joel Quayson, die paarse oogschaduw draagt. Zijn gezicht is omringt door paars gaas. De rest van het magazine staat ook vol met fotografie, poëzie en andere kunstvormen, allemaal van zwarte en queer kunstenaars. Zo ook de kunst van Faria van Creij-Callender getiteld ‘POC in front of VOC’. De werken zijn zelfportretten, die het idee geven van geschilderde selfies. Op de achtergrond zijn straatnaambordjes, standbeelden en schepen te zien die in het straatbeeld van nu nog steeds herinneren aan de VOC van toen. Het is belangrijke kunst, omdat het laat zien en doet nadenken over hoe alom vertegenwoordigd de VOC nog in het straatbeeld is en hoe vreemd dat eigenlijk is. 

Pisswife 

Pisswife is een Amsterdams kunstcollectief en feministische zine. ‘Pisswife’ komt van het Nederlandse woord ‘zeikwijf’ en is door de makers gekozen als toe-eigening van wat eigenlijk een scheldwoord is. Pisswife is opgericht door Tessel ter Zweege en wordt gerund door jonge feministen die kleine stukjes van hun leven delen. Dit doen zij zowel in geschreven als visuele kunstwerken, zoals persoonlijke verhalen die grotere (feministische) vraagstukken aankaarten en begrijpelijk maken. De uitgave die ik lees gaat over relaties en hierbij is de bekende zin ‘het persoonlijke is politiek’ van Hedy d’Ancona erg toepasselijk. 

“Pisswife wordt gerund door jonge feministen die kleine stukjes van hun leven delen.”

Qua vormgeving springen de illustraties (van verschillende makers) gelijk in het oog en ze geven de zine eigenheid. Daarnaast vind je fotografie in Pisswife en stellen de zine’sters zichzelf voor aan de hand van foto’s van henzelf aan het begin en einde van de zine, wat weer bijdraagt aan de persoonlijke stijl van de zine. 

Meerdere artikelen uit Pisswife waren erg herkenbaar voor mij. Het openingsartikel van Pisswife, getiteld ‘long distance’, gaat niet per se over romantische lange afstandsrelaties, maar juist over hoe alle relaties (met vrienden en familie) vorm krijgen als je naar een ander land of een ander werelddeel verhuisd. Ik heb zelf ook in het buitenland gewoond en herkende de angst van de schrijver om belangrijke relaties kwijt te raken als je niet meer in de buurt bent. De schrijver neemt je mee door verschillende fases van het omgaan met lange afstandsrelaties en concludeert dat sterke relaties blijven bestaan, ook als iemand niet altijd zo dichtbij is als eerst.

Een ander artikel dat me is bijgebleven, is de guide over hoe je met je vader (of een andere ouder/verzorger) over feminisme kan praten. De schrijver noemt voorbeelden van onderwerpen om het over te hebben (voorbeelden van seksisme op de arbeidsmarkt) en de manier waarop je zo’n gesprek het beste kan aanpakken. Een praktische tip is bijvoorbeeld om tijdens het gesprek te gaan wandelen, zodat je niet tegenover elkaar, maar naast elkaar staat (letterlijk), want dit voorkomt een confronterende houding en bevordert juist samenwerking. 

Wie van de drie? 

Alle drie de zines hebben hun eigen insteek, focus en zijn het lezen waard! Hou je van eigenzinnige essays en verhalen, ga dan voor Snakyzine. Ben je op zoek naar mooie fotografieseries en beeldende kunst en wil je tips over muziek en films, kies dan voor KLAUW. Of ga voor Pisswife als je op zoek bent naar een goede dosis aan persoonlijke verhalen met een feministische theoretische achtergrond. 

Je kunt alledrie de zines volgen via hun instagram accounts (in het begin van het artikel gelinked), facebook of website. Van Pisswife is net een nieuwe editie uitgekomen en Snakyzine komt binnenkort met een volgend issue, dus hou hun socials in de gaten als je enthousiast bent geworden om één (of meerdere) van de zines te gaan lezen!