Hart- en vaatziekten zijn aandoeningen waarbij sekse- en genderverschillen een belangrijke rol kunnen spelen. In Nederland zijn hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer 2 bij vrouwen en mannen. 1 op de 4 vrouwen overlijdt aan een hart- en vaatziekte: elke dag overlijden er gemiddeld 53 vrouwen in Nederland aan een hart- en vaatziekte.
Wat zijn hart- en vaatziekten?
Hart- en vaatziekten is een verzamelnaam voor een groot aantal aandoeningen die betrekking hebben op het hart en de bloedvaten. Coronaire hartziekten – ziekten als gevolg van slagaderverkalking of afwijkingen in de kransslagaders – zijn de meest voorkomende, gevolgd door cerebrovasculaire aandoeningen – aandoeningen aan de bloedvaten in en naar de hersenen, zoals beroertes. Andere aandoeningen zijn o.a. hartfalen, hartritmestoornissen en niet-aangeboren aandoeningen, bijvoorbeeld aan een hartklep1Bron: <a href="https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/hart-en-vaatziekten/preventie-zorg/zorg#definitie–node-hart-en-vaatziekten" target="_blank">Volksgezondheid en zorg, definities hart- en vaatziekten</a>
Genderverschillen bij hart- en vaatziekten
Lange tijd werd aangenomen dat hart- en vaatziekten vooral bij mannen voorkwamen. Zoals Angela Maas, hoogleraar Cardiologie voor vrouwen, in haar boek Hart voor vrouwen zegt: “De cardiologie heeft zich in de tweede helft van de twintigste eeuw als zelfstandig specialisme ontwikkeld met name voor en door mannen. In veel studies werd deelname van vrouwen als niet relevant gezien en aan dit standpunt werd tot aan het begin van deze eeuw vastgehouden. […] Daardoor bestond in de jaren ’70 in Nederland nog de brede perceptie dat vrouwen door het hormoon oestrogeen beschermd waren tegen hart- en vaatziekten2Bron: Boek ‘Hart voor vrouwen – de cardioloog over het vrouwenhart’, Angela Maas (2019)
In 1991 kwam het eerste boek uit over hartziekten bij vrouwen, geschreven door de Amerikaanse cardioloog Marianne Legato3Bron: <a href="https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/vrouwen-en-hart-en-vaatziekten/hartklachten-bij-vrouwen" target="_blank">Hartklachten bij vrouwen, de Hartstichting</a>
Feiten en cijfers
- Vrouwen krijgen t.o.v. mannen op een gemiddeld latere leeftijd een hartinfarct, maar de sterfte is bij hen hoger4Bron: Boek ‘Hart voor vrouwen – de cardioloog over het vrouwenhart’, Angela Maas (2019), p.130
- Na problemen tijdens de zwangerschap (hoge bloeddruk en diabetes), lopen vrouwen vaker een hoger risico op latere hartklachten5Bron: Boek ‘Hart voor vrouwen – de cardioloog over het vrouwenhart’, Angela Maas (2019), p. 91-95
- Vrouwen krijgen gemiddeld zeven tot 10 jaar later dan mannen een hartinfarct of beroerte, omdat zij in de jaren voor de overgang een beduidend lager risico hebben dan mannen van dezelfde leeftijd. Na het zeventigste jaar is dit verschil vrijwel verdwenen. Op jonge leeftijd hebben mannen vaker een te hoge bloeddruk en verhoogd cholesterol, maar dit draait om na de overgang. Op oudere leeftijd hebben vrouwen vaker hoge bloeddruk, afwijkende cholesterolwaarden en diabetes6Bron: Boek: Maas, A.H.E.M., Lagro-Jansen A.L.M. Handboek gynaecardiologie. Vrouwspecifieke cardiologie in de praktijk. Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2011.
- Vrouwen hebben vaker problemen in de allerkleinste bloedvaatjes in het hart7Bron: <a href="https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/vrouwen-en-hart-en-vaatziekten" target="_blank">Vrouwen en hart- en vaatziekten, de Hartstichting</a>
- 1 tot 2% van de vrouwen komt vervroegd in de overgang (voor het 40e levensjaar) en heeft daardoor een licht verhoogd risico op hart- en vaatziekten8Bron: <a href="https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/vrouwen-en-hart-en-vaatziekten" target="_blank">Vrouwen en hart- en vaatziekten, de Hartstichting</a>