Pensioen

Waar komt de pensioenkloof vandaan?

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen in Nederland minder pensioen opbouwen dan mannen, dit verschil noemen we de pensioenkloof. Het gaat hierbij om pensioen dat wordt opgebouwd bij het uitvoeren van betaald werk. Werkende vrouwen in Nederland bouwen zo’n 400 euro per maand minder (aanvullend) pensioen op dan mannen¹Bron: Netspar (2018). Gelijke rechten, maar geen gelijke pensioenen: de gender gap in Nederlandse tweedepijlerpensioenen. . Dit komt doordat vrouwen minder tijd besteden aan betaald werk dan mannen, en daardoor ook minder pensioen opbouwen en doordat er sectorspecifieke verschillen zijn in pensioenopbouw. Toch zijn deze verklaringen geen rechtvaardigingen. Waarom dat zo is, leggen we hieronder uit. 

Vrouwen doen meer onbetaald werk
Vrouwen besteden minder tijd aan betaald werk, maar wel 1,5 keer meer tijd aan onbetaalde zorgtaken, zoals de zorg voor kinderen, huishouden en mantelzorg dan mannen. Het is daarom belangrijk dat mannen en vrouwen gelijke kansen krijgen om betaald werk en onbetaalde zorg te combineren, bijvoorbeeld door toegankelijke en betaalbare kinderopvang, het uitbreiden van partnerverlof en ouderschapsverlof en arbeidsmarktbeleid om werknemers in staat te stellen werk- en zorgtaken beter te kunnen combineren. Denk bijvoorbeeld aan flexibele werktijden. 

Sectorspecifieke arbeidsvoorwaarden en omstandigheden
Daarnaast zijn kleine contracten in sectoren waarin voornamelijk vrouwen werken – zoals de zorg, schoonmaak en kinderopvang – de norm en is urenuitbreiding niet altijd mogelijk. Bovendien is er veel sprake van uitval en verzuim, waardoor (meer uren) werken moeilijk of soms zelfs onmogelijk wordt. Werkgevers spelen een belangrijke rol om duurzame financiële onafhankelijkheid mogelijk te maken. Zij verdient beter!

Pensioenregelingen zijn sectorspecifiek
Er zijn sectorspecifieke verschillen in pensioenopbouw: in sectoren waarin voornamelijk vrouwen werken zoals de zorg, zijn pensioenregelingen vaak minder genereus dan in sectoren waarin voornamelijk mannen werken²Bron: Netspar (2018). Gelijke rechten, maar geen gelijke pensioenen: de gender gap in Nederlandse tweedepijlerpensioenen. . Hierdoor bouwen vrouwen gemiddeld minder pensioen op dan mannen. 

Intersectionele pensioenkloof
Voor vrouwen met een migratieachtergrond is de pensioenkloof waarschijnlijk nóg groter dan voor vrouwen zonder migratieachtergrond. Zij lopen niet alleen pensioen mis omdat zij vrouw zijn, maar ook vanwege hun migratieachtergrond. In Nederland leeft 40% van de gepensioneerden met een migratieachtergrond buiten het westen onder de armoedegrens, tegenover slechts 3% van de mensen zonder migratieachtergrond. Dit komt doordat zij vaak minder dan 50 jaar in Nederland hebben gewoond, waardoor de AOW-opbouw onvolledig is. Bovendien hebben zij gemiddeld minder aanvullend pensioen door minder gunstige arbeidsomstandigheden. Zij hebben vaker instabiele loopbanen, lage lonen en werken vaker in sectoren met minder goede of onvolledige pensioenregelingen. Daarnaast kent de AIO-regeling, een bijstandsvoorziening voor ouderen met een laag pensioeninkomen, strenge voorwaarden die vooral ouderen met een migratieachtergrond hard treffen³Bron: Veldman & Lössbroek (2024). Pensioenarmoede onder migranten..  

Hoe dichten we de pensioenkloof?

Een belangrijk onderdeel van het dichten van de pensioenkloof is meer bewustzijn: op dit moment is 48% van de Nederlanders zich er niet van bewust dat het pensioeninkomen voor vrouwen lager ligt dan voor mannen, zij denken dat vrouwen evenveel of meer pensioen krijgen⁴Bron: Wijzer in geldzaken (2024). Pensioenmonitor meting 2024. . Bovendien is het belangrijk dat verschillende actoren in actie komen om de oorzaken van de pensioenkloof die hierboven genoemd zijn te dichten: de overheid en politiek, werkgevers, pensioenfondsen en vrouwen en mannen zelf.