Achter de schermen

Op de pagina ‘Hoe staat het met de representatie in de media?’ vertellen we met cijfers dat vrouwen minder in de media te zien zijn dan mannen. Maar: niet alleen zijn vrouwen minder vaak in beeld, ook achter de schermen valt er nog winst te behalen op het gebied van evenredige representatie. “Hoewel het op sommige punten beter gaat dan tien jaar geleden, gaat het nog niet goed met de gelijke vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in de film- en televisiesector” is de conclusie van het rapport van Stichting Vrouwen in Beeld. Ook op de redacties van nieuwsmedia werken meer mannen dan vrouwen. En: naast dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn, krijgen ze tijdens hun werk ook te maken met discriminatie, intimidatie en agressie.  

De film- en televisiesector

Over de periode 2011-2020 waren vrouwen in bijna alle functies in de film- en televisiesector in de minderheid. In totaal was het aantal werkzame vrouwen in deze sector slechts 30%. Vooral in technische functies zijn er nog weinig vrouwen werkzaam. Tussen de 5% (sound design) en 25% (montage) van de technische rollen wordt door vrouwen vervuld. Ook op het gebied van productie, regie en scenario ligt het percentage vrouwen ruim onder dat van mannen. Vrouwen hebben dus aanzienlijk minder invloed op wat er op televisie en in de bioscoop te zien is. Alleen bij research voor documentaires is het aandeel vrouwen (63%) groter dan het aandeel mannen. 

Uit het onderzoek van Stichting Vrouwen in Beeld blijkt tevens dat hoe meer geld er voor een productie beschikbaar is en hoe langer een productie duurt, hoe minder vrouwen erbij betrokken zijn. Vrouwen profiteren dus minder van een toename van het productievolume dan mannen.

De journalistiek

Naast in de film- en televisiesector zijn vrouwen ook op nieuwsredacties ondervertegenwoordigd. 29% van de journalisten in Nederland is vrouw en nog een kleiner percentage van journalisten heeft een ‘niet-westerse’ migratieachtergrond: in 2019 was dit 7%. Er zijn met name weinig vrouwen werkzaam in leidinggevende functies: van de hoofdredacteuren van de grootste nieuwsmedia in Nederland is slechts 19% vrouw. Deze cijfers samen laten zien dat het nieuws nog altijd voornamelijk vanuit een wit en mannelijk perspectief wordt gemaakt en verteld. 

Een onveilig klimaat voor vrouwen op redacties

In Nederland vindt een toename van bedreigingen en agressie tegen journalisten plaats. Van de vrouwen die werkzaam zijn in de journalistiek heeft de helft te maken gehad met intimidatie, bedreigingen en geweld tijdens hun werk. Met name journalisten met een migratieachtergrond krijgen hiermee te maken. De aard van de bedreigingen zijn vaak seksistisch en/of racistisch en de impact ervan is fors: het heeft geleid tot zelfcensuur en psychische klachten bij vrouwen die journalist zijn. Zo is 29% van hen bang om bepaald nieuws naar buiten te brengen, mijdt 23% locaties, evenementen of bepaalde groepen en behandelt 18% bepaalde onderwerpen zelfs helemaal niet meer. 70% van de journalisten die vrouw zijn geeft aan dat de bedreigingen een actueel en reëel gevaar zijn voor de persvrijheid in Nederland.  

Naast deze bedreigingen van buitenaf, is er op de redacties zelf nog te weinig bewustzijn over en erkenning voor de kwetsbare positie van vrouwen, met name vrouwen van kleur, in de journalistiek. Vrouwen van kleur krijgen vaak te maken met racisme en vooroordelen vanuit hun, oververtegenwoordigde witte (93%) en mannelijke (71%), collega’s. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen in de journalistiek in een onveilig werkklimaat leven en dat goede bescherming ontbreekt.

PersVeilig speelt in Nederland een sleutelrol als het gaat om het waarborgen en bevorderen van de veiligheid van journalisten. Meldingen van intimidatie en geweld die bij PersVeilig worden gedaan, worden gebruikt om een actueel beeld te schetsen van bedreigingen in de journalistiek. Daarnaast monitort, adviseert en helpt PersVeilig waar mogelijk. De Media Freedom Rapid Response (MFRR) concludeert echter in een recent rapport dat dit initiatief een gender-lens mist. Er zijn in Nederland momenteel geen monitoringsprogramma’s om de problemen te meten waarmee journalisten die vrouw zijn worden geconfronteerd. Vooral omdat (niet-bestaande) data als middel moeten dienen voor beleidsvorming is dit problematisch. 

Het belang van diversiteit achter de schermen

Op dit moment bestaan nieuwsredacties en productieteams voor film en televisie in Nederland nog grotendeels uit witte mannen. Hierdoor ontstaan blinde vlekken in televisie- en filmproducties en het nieuws en blijven belangrijke perspectieven onderbelicht. Daarnaast is er sprake van een onveilig werkklimaat voor vrouwen. Het is belangrijk dat diversiteit achter de schermen de norm wordt zodat er verschillende inzichten worden gedeeld, stereotypes verminderen en er aandacht en erkenning ontstaat voor de kwetsbare positie van vrouwen in de journalistiek. 

Aanbevelingen

Een van de aanbevelingen uit het rapport Beter is Nog Niet Goed is om gesprekken met diverse sectororganisaties (waaronder brancheorganisaties, vakverenigingen, fondsen, omroepen, platformen) en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap over de stappen die gezet kunnen worden om meer gelijkheid te bewerkstelligen en de positie van vrouwen in de Nederlandse film- en televisiesector te verbeteren. Het is van belang dat met name leidinggevenden in zowel de film- en televisie- als de nieuwsmedia zich bewust worden van de ongelijkheid achter de schermen en de rol die zijn hierin spelen. Zij kunnen het gesprek aangaan, bewust beleid creëren voor het bevorderen van diversiteit en inclusie op de werkvloer en zorgen voor betere bescherming van werknemers in kwetsbare posities.

De MFRR adviseert om genderspecifieke bedreigingen mee te nemen bij het verzamelen van gegevens door PersVeilig. Zowel wanneer de gegevens ervan worden gebruikt voor de verdere ontwikkeling van het PersVeilig-mechanisme zelf, als voor beleidsontwikkeling door de overheid.