Stereotypes zorgen ervoor dat we aannames hebben over de rollen van verschillende mensen in de maatschappij. Op deze pagina vertellen we op welke manier zich dat in de media voordoet.
Wat is een stereotype?
Stereotypes zijn breed gedragen ideeën over het gedrag, de eigenschappen en de rollen van mensen. Volgens deze aannames bestaat er bijvoorbeeld een verschil tussen de ‘typische kwaliteiten’ van vrouwen en die van mannen. Door de talenten en eigenschappen die vrouwen en mannen automatisch zouden bezitten, zouden mannen bijvoorbeeld beter zijn in leidinggeven en vrouwen in het zorgen voor kinderen. Deze aannames worden overal om ons heen bevestigd, bijvoorbeeld in de media.
De vrouw, de moeder
Wanneer vrouwen in het nieuws verschijnen, is dit nog vaak op een stereotiepe manier. Zo werden vrouwen in 2020 1Bron: <a href="https://www.womeninc.nl/wp-content/uploads/2021/07/GMMP-Nationaal-Rapport-2021.pdf" target="_blank">WOMEN Inc. & Free Press Unlimited (2021). Wie maakt het nieuws?</a> dan mannen geïdentificeerd aan de hand van hun gezinssituatie. Dit houdt in dat in nieuwsberichten vrouwen vaker moeder, dochter of echtgenoot van iemand worden genoemd, mannen minder vaak vader, zoon of echtgenoot. Daarnaast worden zowel mannen als vrouwen in het nieuws nog vaak op een stereotiepe manier afgebeeld.
Maar vrouwen kunnen toch ook beter zorgen?
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat langdurige blootstelling aan stereotypen ertoe leidt dat deze aannames diep geworteld raken in onze hersenen als associaties en concepten. Hierdoor ervaren wij deze genderstereotypen niet alleen als een omschrijving van hoe vrouwen en mannen zouden zijn, maar ook hoe vrouwen en mannen zich dienen te gedragen. Het voorschrijvende aspect is een onbewust en onbedoeld effect van het herhalen van stereotypen. Denkbeelden die hierbij ontstaan gaan aanvoelen als natuurlijk en worden vanzelfsprekend, waardoor het simplistische denkbeeld realiteit wordt. Neem het stereotype dat moeders beter kunnen zorgen dan mannen. 2Bron: <a href="https://www.kantar.com/nl/inspiratie/adverteren-en-media/stereotypering-in-nederlandse-tv-reclames" target="_blank">Kantar (2020). Representatie en stereotypering in Nederlandse tv-reclames</a>.
Het stereotype van de moslim vrouw
Daarnaast worden verschillende vrouwen op verschillende manieren afgebeeld in het nieuws. Fotograaf Cigdem Yuksel heeft in 2020 onderzoek gedaan naar de representatie van moslim vrouwen in de beeldbank van het ANP. Het ANP is de belangrijkste beeldbank in Nederland waar bijna alle Nederlandse media gebruik van maken. De belangrijkste conclusie is dat moslim vrouwen bijna altijd buitenshuis (94%) en passief (voorbijlopend, staand, luisterend, zittend) worden gefotografeerd: 3Bron: <a href="https://www.cigdemyuksel.com/muslima" target="_blank">Yuksel, C (2020). Moslima. Een onderzoek naar de representatie van moslima’s in de beeldbank van het ANP</a>. Ook worden ze niet in hun eigen sociale omgeving vastgelegd, denk hierbij aan een moeder die haar kind helpt met het huiswerk of ouders die hun pasgeboren baby knuffelen in het ziekenhuis.” Daarnaast stelde Yuksel vast dat moslim vrouwen die werkend zijn gefotografeerd opvallend vaak kassière zijn.
Bierreclames voor vrouwen
Is er de afgelopen jaren dan niets veranderd met betrekking tot genderstereotypes in reclames? Jawel. 4Bron: <a href="link hier" target="_blank">Bicqué, D. en Houtman, D. (2019). Dagcrème voor mannen, bier voor vrouwen. Voorbij genderstereotypes in reclame?</a>. Voorbeelden hiervan zijn reclames voor dagcremès die gericht zijn op mannen, en bierreclames die voor vrouwen bedoeld zijn. Deze reclames lijken automatisch te breken met stereotypes, maar de onderzoekers concluderen dat vrouwen en mannen nog steeds op een stereotype manier afgebeeld worden: vrouwen met een focus op hun uiterlijk en zorgzaamheid, mannen met een focus op hun fysieke kracht en zeggenschap. Mannen gebruiken dagcrèmes vooral omdat hun lichaam overdag veel te verduren heeft door allerlei lichamelijke activiteiten. Vrouwen drinken bier op een sensuele manier in een romantische setting, zoals in dit voorbeeld van biermerk Leffe.
Waarom is het een probleem?
5<a href=“https://www.womeninc.nl/nieuwsbericht/hoe-leidt-stereotiepe-beeldvorming-tot-loonverschil ” target=“_blank”>Lees hier het hele interview met Belle Derks</a> Het voortdurend herhalen van genderstereotypen houdt dus normatieve en te simplistische ideeën over genderrollen in stand en daarmee de sociale ongelijkheid die in de samenleving bestaat. Het aanpakken van sociale ongelijkheid gaat dus hand in hand met het tegengaan en het voorkomen van stereotypering.
Hoe voorkom je het?
Onze partner Movisie heeft de do’s en dont’s in het voorkomen van discriminatie en stereotypering op een rijtje gezet. Onderzoeker Hanneke Felten zegt dat mediamakers en communicatiespecialisten niet moeten proberen negatieve connotaties proberen te ontkrachten. “‘Niet alle vluchtelingen zijn crimineel’. Als iemand dat leest in de krant, zal diegene voornamelijk ‘vluchteling’ en ‘crimineel’ onthouden. Het woordje ‘niet’ onthouden mensen minder of gewoon zelfs helemaal niet.” Iets wat mediamakers juist wél kunnen doen in het voorkomen van stereotypering is de diversiteit binnen een groep laten zien. Felten: 6Lees voor meer tips het hele artikel: <a href="https://www.movisie.nl/artikel/dos-donts-om-discriminatie-vooroordelen-te-voorkomen" target="_blank">"Do’s en don’ts om discriminatie en vooroordelen te voorkomen" </a>
