5 feiten over de baarmoeder op een rij

Vorige maand kwam het boek ‘Biografie van de Baarmoeder’ uit. Hierin zetten gynaecoloog Marlies Bongers en schrijver Corien van Zweden een ingenieus orgaan centraal dat vaak niet wordt begrepen: de baarmoeder. Want baarmoeders kunnen veel meer dan alleen baren. Ik las het boek en zette 5 belangrijke en opzienbarende feiten over de baarmoeder voor je op een rij.

Geschreven door: Jikke Koch

1. Vrouwen kunnen één, twee of geen baarmoeder(s) hebben.

In het boek wordt het verhaal van Sanne verteld. Zij is geboren met twee baarmoeders, maar moet uiteindelijk vanwege extreme pijnklachten de moeilijke beslissing nemen om deze allebei te laten verwijderen. Sommige vrouwen worden ook geboren zonder baarmoeder: bij 1 op de 5000 vrouwen komt het MRKH-syndroom voor, waarbij tijdens de zwangerschap meestal geen eileiders en baarmoeder zijn aangelegd. In sommige gevallen is er dan een baarmoedertransplantatie mogelijk. In 2014 is er voor het eerst een kindje geboren uit een getransplanteerde baarmoeder. Inmiddels wordt er ook onderzoek gedaan naar baarmoedertransplantaties bij trans vrouwen (die zonder baarmoeder worden geboren). Ook kunnen trans mannen en non-binaire personen een baarmoeder hebben en bijvoorbeeld ook zwanger worden.

2. De baarmoeder is van oudsher geframed als ‘gevaarlijk’, om vrouwen te onderdrukken.

Een hele lange tijd is de binnenkant, de buitenkant en het functioneren van de baarmoeder ongezien en onbekend gebleven. Wel waren er veel theorieën en speculaties over de baarmoeder, vaak geformuleerd door mannen. Er dateren teksten uit 1800 voor Christus waarin de baarmoeder wordt omschreven als een problematisch en complex orgaan, en later zelfs als gevaarlijk. Het maandelijkse bloedverlies werd in verband gebracht met het afvoeren van gifstoffen. Zoals in het boek wordt genoemd werd het beargumenteerd als: “Een schoonmaak van het vrouwenlichaam, die het superieure mannenlichaam niet nodig had.”

Vrouwen die als hysterisch werden bestempeld, werden vaak ook beschuldigd van, en zelfs vervolgd en geëxecuteerd voor hekserij.

Eeuwenlang werd de baarmoeder ook gezien als oorzaak voor alle mogelijke onverklaarde klachten waar vrouwen aan leden, zoals pijn, woedeaanvallen, depressies en ook zogenaamde ‘seksuele ongeremdheid’. De baarmoeder heette in het oud Grieks ‘hystera’, en de klachten werden daarom ‘hysterie’ genoemd. Vrouwen die als hysterisch werden bestempeld, werden vaak ook beschuldigd van, en zelfs vervolgd en geëxecuteerd voor hekserij. De heksenjachten die veel plaatsvonden tussen 1480 en 1700 waren geworteld in misogynie en een machtig middel om om vrouwen te onderdrukken.

3. Naar schatting heeft 1 op de 10 mensen die menstrueert endometriose.

Bij endometriose bevindt weefsel dat erg lijkt op baarmoederslijmvlies zich op plekken buiten de baarmoeder. Het veroorzaakt chronische ontstekingen en verklevingen, met klachten als ernstige menstruatie- of buikpijn, darmproblemen en pijn tijdens de seks tot gevolg. Door onwetendheid en schaamte rondom deze klachten duurt het vaak lang voordat mensen ermee naar de huisarts durven te stappen. Ook is er weinig wetenschappelijk onderzoek naar gedaan naar baarmoederproblemen zoals endometriose en is het moeilijk te detecteren. Hierdoor worden mensen met een baarmoeder minder serieus genomen in hun pijnklachten en vaak zonder juiste hulp naar huis gestuurd. Het stellen van de diagnose endometriose duurt gemiddeld zelfs 7 tot 9 jaar en de diagnose wordt bij 50 procent van de gevallen gemist!

Mensen met een baarmoeder worden minder serieus genomen in hun pijnklachten en vaak zonder juiste hulp naar huis gestuurd.

Niet alleen artsen maar ook vrouwen zelf worden aangeleerd dat pijn, zeker als het om baarmoederklachten gaat, erbij hoort. Ook Arendina kreeg dit mee uit haar omgeving. Meer bewustwording over en onderzoek naar endometriose, en andere baarmoederaandoeningen, is nodig om snellere diagnoses te kunnen stellen en iedereen de juiste zorg te geven.

4. De baarmoeder speelt voor sommige mensen een belangrijke rol bij seksueel genot. 

Wist jij dat tijdens een orgasme de baarmoeder een aantal keer samentrekt en daarna volledig ontspant? Voor veel mensen met een baarmoeder vergroot deze samentrekkingen het genot van het orgamse. Sommige mensen komen na een baarmoederverwijdering bijvoorbeeld minder makkelijk klaar. Maar dit hoeft niet per se het geval te zijn, ook vrouwen zonder baarmoeder kunnen een orgasme bereiken. Als vrouwen hun baarmoeder laten verwijderen vanwege ernstige pijnklachten kan dat het plezier in seks wellicht ook juist vergroten. 

5. Het wegwerp maandverband hoe we het nu kennen bestaat pas sinds de jaren ‘60.

Daarvoor zat er voor veel vrouwen niets anders op dan het gebruiken van stoffen lappen, die met riempjes en gordeltjes op hun plek werden gehouden. Tampons worden zelfs pas sinds de jaren ‘70 gebruikt. Tegenwoordig zijn er allerlei opties om menstruatiebloed op te vangen: de cup, een inwendig sponsje, herbruikbaar ondergoed. Maar de kosten van de producten zijn niet niks: een vrouw besteed gemiddeld ruim 6000 euro in haar menstruerende leven aan menstruatieproducten. Zo heeft 1 op de 10 meisjes en vrouwen (tussen de 12 en 25 jaar) in Nederland wel eens te weinig geld voor menstruatieproducten.

1 op de 10 meisjes en vrouwen (tussen de 12 en 25 jaar) in Nederland wel eens te weinig geld voor menstruatieproducten.

Het is van belang dat menstruatieproducten toegankelijk zijn voor iedereen. De overheid en andere instanties hebben hierin een belangrijke taak. In Schotland en Nieuw-Zeeland is er al wetgeving om menstruatieproducten gratis aan te bieden in openbare en overheidsgebouwen en scholen. In 2021 bood de Vrije Universiteit Amsterdam als eerste universiteit in Nederland gratis tampons en maandverband aan studenten, waarna meer onderwijsinstellingen volgden.