H'ART Museum

Interview met Annabelle Birnie, directeur van H’ART Museum: “De verandering is in handen van mensen en niet van de beschikbare kunst”

H’ART Museum, voorheen Hermitage Amsterdam, is een internationaal museum waar kunstwerken en verhalen van over de hele wereld worden samengebracht in tentoonstellingen. Onder directeur Annabelle Birnie zet H’ART Museum zich in als ‘landingsplaats voor de mooiste kunst’. Ze heeft inmiddels drie jaar de leiding bij H’ART Museum en De Nieuwe Kerk Amsterdam. Hiervoor was ze directeur van het Drents Museum, het Amsterdams Fonds voor de Kunst en werkte ze als directeur Sponsoring, Events en Art Management bij ING. 

Foto door Anne Timmer

In 2021 verscheen het rapport van WOMEN Inc. over gendergelijkheid in de kunst, wat was voor H’ART Museum de motivatie om mee te doen en waar staan jullie nu? 

Het was voor mij belangrijk om met verschillende musea en WOMEN Inc. samen te komen om te spreken over gendergelijkheid. Het rapport van WOMEN Inc. concludeerde dat maar 6 procent van de museum directeuren in Nederland vrouw is, dat had ik niet gedacht. Zelf heb ik bij H’ART Museum ook een vrouw opgevolgd, dus hier staat al dertien jaar een vrouw aan het roer. De culturele sector kan veel betekenen door een inspirerend voorbeeld te zijn, hoe we met diversiteit en gelijkheid kunnen werken, daarom was het voor ons nuttig om dit onder elkaar te bespreken. 

Gendergelijkheid is een natuurlijk onderdeel van diversiteit, inclusie en behoren in de breedste zin van het woord. Als het gaat om tentoonstellingen, schoolprogramma’s, activiteiten maar natuurlijk ook personeel. We hebben veel vrouwen in het team. Maar daarnaast gaan we de manier van tentoonstellingen maken aanpassen. Waar we voorheen werkten met een conservator die verbonden is aan onze instelling, gaan we nu werken met conservatoren die verschillende perspectieven brengen. Het doel is dat de programmering zo meer divers wordt. We vinden het belangrijk dat diversiteit in alle facetten van onze culturele instelling vanzelfsprekend en aanwezig is. Daar willen wij nu een slag in slaan.

Waarom vinden jullie het belangrijk om je in te zetten voor gendergelijkheid in de kunst?

Uiteindelijk gaat het voor ons over een evenwichtige vertegenwoordiging van de bevolking in alles wat je doet. In je tentoonstellingen, in je programmering, in je publiekssamenstelling en in je personele samenstelling. Ik denk dat we op de schouders staan van onze voorgangers die gevochten hebben voor de gelijke positie van de vrouw. Ik hoop door sommige zaken als vanzelfsprekend aan te nemen, uit te stralen dat het normaal is om gelijkwaardig onderdeel van de maatschappij te zijn als vrouw. Maar er moet altijd aandacht voor blijven. Dat geldt ook voor non-binaire en genderfluïde personen, die groep wordt soms vergeten. 

Speelt de transitie van Hermitage naar H’ART Museum hierin een rol? 

De transitie speelt niet per se een rol, maar werkt wel versnellend. Bij elke transitie heb je dat je de goede dingen wilt behouden en ook een aantal dingen wilt veranderen. Dat geeft ook een kans om een snellere sprong voorwaarts te doen. Ik denk dat wij met het concept van de nieuwe conservatoren een grote stap maken. We zijn nu aan het onderzoeken hoe we die gelijkwaardige afspiegeling van de samenleving vertegenwoordigd kunnen krijgen in de conservatoren die we aanstellen.

Welke obstakels zijn jullie tegengekomen op weg naar gendergelijkheid?

Je kunt het wel goed doen vanaf dit moment, maar daarmee heb je het verleden nog niet gerepareerd. Ik ken verhalen van vrouwelijke kunstenaars die beter waren dan hun man, maar die toch door de mannen om hen heen structureel niet werden uitgenodigd voor tentoonstellingen. Daardoor raakte hun carrière in het slop en zijn ze er uiteindelijk mee opgehouden. Die vrouwen en het werk dat ze maakten, kennen we vaak niet meer. Het is een langdurig proces om terug te zoeken wie het allemaal heeft opgegeven. 

Wij hebben geen eigen collecties, maar werken samen met musea die jarenlang verzameld hebben. Wij zijn voor onze tentoonstellingen afhankelijk van hun collectie opbouw en hun bereidheid om daar onderzoek naar te doen. Amerika is daarin een fantastisch voorbeeld, daar zijn ze het verst en zie je op zaal een 50/50-verdeling tussen kunstenaars die man en vrouw zijn. Het is confronterend om daar als kunsthistoricus doorheen te lopen omdat je toch vaker de werken van mannen herkent. Over de mannelijke canon heb je namelijk geleerd. De verandering is in handen van mensen en niet van de beschikbare kunst. Door gendergelijkheid in je medewerkersbestand en op topposities te hebben, heb je minder obstakels. 

Jullie zijn van plan een sessie over deze onderwerpen te organiseren. Wat willen jullie precies gaan doen? 

We hebben ervoor gekozen om een besloten rondetafelgesprek te organiseren met acht tot tien personen. We nodigen gasten uit de museumwereld uit, maar ook daarbuiten. We willen niet alleen met musea naar musea kijken, maar ook de positieve invloed van buitenaf meenemen. Bovendien willen we de ervaringen van deze sessie graag online delen met een breder publiek. We zullen dit tegen die tijd delen via onze website (hartmuseum.nl).