Hoogtepunten uit podcast #16: Politieke perikelen

Julia Wouters is politicoloog en lange tijd werkzaam geweest als adviseur in de regionale en landelijke politiek. Toen ze in 2017 stopte, dacht ze: hoe komt het dat het aantal vrouwen dat actief is in de politiek de afgelopen jaren niet is toegenomen, maar afgenomen? Daar heeft ze een boek over geschreven: ‘De zijkant van de macht: Waarom de politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten’. Sindsdien is ze spreker, coach en trainer op het gebied van vrouwelijk leiderschap, specifiek in de politiek.

Op de vraag waarom politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten, antwoordt Wouters: “Je kunt misschien niet geïnteresseerd zijn in de politiek, maar de politiek is wel geïnteresseerd in jou. De politiek, en het beleid wat daar geformuleerd wordt, heeft een effect op ons allemaal. Als dit alleen maar door mannen wordt geformuleerd, dan zit dit beleid vol met blinde vlekken en worden er dingen voor jou bepaald die niet fijn of goed voor je zijn. Dus vrouwen moeten meepraten, om ervoor te zorgen dat het beleid ook goed is voor vrouwen.

Het regeerakkoord

Wouters heeft kritisch naar het regeerakkoord gekeken, maar is over het algemeen positief. Onderwerpen als veiligheid en kinderopvang zijn erin opgenomen, en daarmee is het genderbeleid in vergelijking met vier jaar geleden volgens haar veel duidelijker vormgegeven in dit regeerakkoord.

Deze verschuiving was volgens Wouters tijdens de verkiezingscampagne al te zien: “Er deden meer vrouwelijke lijsttrekkers mee dan ooit, en dat zag je terug in de onderwerpen op de agenda: kinderopvang, de pil terug in het basispakket, de overgang. Deze onderwerpen worden nu ook als hoofdzaken gezien en er wordt prominent over gesproken. Bovendien durven vrouwen die zich nu roeren in de politiek onbevreesder en onbeschaamder dan ooit vrouwenzaken op de agenda te zetten.”

“Ik weet nog goed hoe blij ik was toen aan Sigrid Kaag werd gevraagd: ‘Wat is het eerste dat je doet, als je als premier de sleutel van het torentje krijgt?’. En zij antwoordde: ‘Eerst koffie drinken, want het is belangrijk om vast te houden aan vaste gewoonten. En daarna maak ik de kinderopvang gratis’. Toen maakte mijn hart een sprongetje, omdat ik nog nooit eerder een politiek leider had gezien die dat als eerste prioriteit benoemde.”

Het 50/50-kabinet

Maar lang niet alle onderwerpen die vrouwen m.b.t. gendergelijkheid op de agenda zetten, zijn daadwerkelijk opgenomen in het regeerakkoord. Toch is Wouters optimistisch: “Het kabinet bestaat nu voor het eerst voor 50 procent uit vrouwen, en die vrouwen zitten ook nog eens op echte klassieke machtsportefieulles, waaronder financiën, economische zaken, binnenlandse zaken, justitie en sociale zaken. Dus wat de portefeuille ook is, er zal ook een vrouwelijke blik worden meegewogen en vrouwen praten dus mee op het hoogste niveau.”

Wel geeft Wouters aan dat deze nieuwe verdeling van het kabinet kwetsbaar is: “In de jaren ‘80 vonden we het vanzelfsprekend dat we een vrij assertieve emancipatie-agenda hadden, maar in de jaren ‘90 zijn we gaan geloven dat de gelijkheid tussen mannen en vrouwen een feit was. Dat we achterover konden leunen en gaan genieten van de resultaten. Het is dus heel kwetsbaar: het is niet zo dat het vanzelf beter wordt, als je achterover leunt.”

“Ons hoofd zit nog vol met beelden en onbewuste vooroordelen, over wat vrouwelijk en mannelijk is, waar mannen goed in zijn en waar vrouwen goed in zijn. We hebben een beeld over wat leiderschap is, wat botst met het beeld dat we hebben van wat een goede vrouw is. Als we daar niet heel bewust mee bezig zijn – en bewust proberen om dat beeld te kantelen – voordat je het weet heb je met je ogen geknipperd en zitten er alleen maar weer witte mannen aan tafel.”

Beeldvorming nieuwe ministers

De media lijken er nog aan te moeten wennen dat de helft van het kabinet uit vrouwen bestaat. “Je ziet dat vrouwen worden neergezet op een manier die past bij stereotype beelden die we nog van ze hebben. Het is soms moeilijk te herkennen, want over zowel mannen als vrouwen in de politiek worden vaak anecdotes of leuke weetjes verteld. Maar als we bij vrouwen al twijfelen aan hun kennis en kunde, wordt dat beeld bevestigd wanneer we alleen maar informatie krijgen over ‘een leuke hobby uit hun studententijd’.

”Een goed voorbeeld is een belangrijk topoverleg over de Brexit dat in 2017 plaatsvond tussen de premier van Engeland en Schotland, op dat moment waren dat 2 vrouwen. Op de voorpagina van een Britse tabloid stond vervolgens een foto van hen – vrij laag genomen – waarbij de focus op hun benen lag. Bij de foto stond: ‘Never mind Brexit, who won Legs-it?’ Oftewel: wie had de mooiste benen? Op het moment dat er zo’n foto op de voorpagina staat, is het heel moeilijk om je nog voor te stellen dat dit over een politiek topoverleg gaat. Het laat zien dat we het moeilijk vinden om te geloven dat daar echt iets belangrijks besproken zou worden. Het ontneemt het aanzien van de vrouwen.”

Volgens Wouters ligt er een taak voor iedereen om dit te doorbreken. Het blijven benoemen van dit soort voorbeelden kan het gesprek bevorderen, zodat mensen zich hiervan bewust worden en ervoor zorgen dat deze blinde vlekken verdwijnen.

De gemeenteraadsverkiezingen

In maart mogen we naar de stembus voor de gemeenteraad, waar de opkomst vaak lager is dan de landelijke verkiezingen. Wouters onderschrijft dat het belangrijk is om te gaan stemmen, omdat ook dit gendergelijkheid kan bevorderen. Bijvoorbeeld als het gaat om toegankelijke openbare toiletten: “De gemeenteraad heeft direct invloed op de publieke ruimte en dus jouw veiligheid: bijvoorbeeld of er licht in een tunnel is, wat er gebeurt als je wordt nagefloten op straat en hoe veilig je je voelt op straat. De lokale politiek heeft dus een grote en directe invloed op de ruimte om je heen en op je leven.”

Als laatste heeft Wouters een tip en een oproep voor vrouwen die zich graag verkiesbaar willen stellen voor de gemeenteraad of de landelijke politiek: “De neiging bestaat vaak dat je je (als politicus) gaat aanpassen aan de mores, je laat opleggen wat de belangrijkste onderwerpen zijn en dat je eerst maar eens moet leren te budgetteren, voordat je je hard mag maken voor dat kruispunt om de hoek of die publieke toiletten voor vrouwen. Niks is minder waar. Juist als je anders bent en op een andere manier politiek bedrijft, dan voeg je iets toe.”

“Stel dat je nog twijfelt of de politiek iets voor jou is: als je een mening hebt en je bent betrokken bij je omgeving, dan is de politiek iets voor jou. Ga inspreken bij je gemeente, bemoei je er tegenaan, mail je wethouders en raadsleden. De politiek gaat over jou, dus moet jij ervoor zorgen dat jij ook over de politiek gaat.”