“Verlofregelingen zijn een mooie manier om de zorg tussen moeders en vaders gelijker te trekken.”
Renske Verweij
Renske Verweij is postdoctoraal onderzoeker bij de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze werkt op de afdeling Bestuurskunde en Sociologie en is gespecialiseerd in thema’s als vaderbetrokkenheid, werk-familieconflict en kinderloosheid. Haar huidige onderzoek draait om de gevolgen van de eerste coronalockdowns op conflicten tussen werk- en familietaken. We spraken haar over ongelijkheid en de invloed van gendernormen op de werk-zorgverdeling in Nederland.
Je doet onderzoek naar het ‘work-to-family conflict’ en het ‘family-to-work conflict’. Wat houdt dat in?
Er zijn twee soorten conflicten. Het work-to-family conflict gaat over hoe je werktaken en -verantwoordelijkheden in de weg staan voor de taken en verantwoordelijkheden die je thuis hebt. Dat je bijvoorbeeld je kinderen niet van school kunt halen omdat je moet overwerken.
Bij een family-to-work conflict staan je zorgtaken en -verantwoordelijkheden voor het gezin juist in de weg voor het uitvoeren je werktaken. Bijvoorbeeld wanneer je kinderen ziek zijn en je een deadline niet kunt halen.
Meestal hebben ouders last van beide typen conflict, maar tijdens de lockdowns nam vooral het family-to-work conflict toe doordat kinderen niet meer naar school of de opvang konden. Ouders moesten zo veel meer tijd en aandacht aan hun kinderen besteden dat ze lastiger toekwamen aan hun werk.
Waarom is het belangrijk om onderzoek te doen naar de werk-zorgverdeling tussen mannen en vrouwen?
Volgens de traditionele verdeling in Nederland werken mannen buitenshuis om geld te verdienen en vrouwen binnenshuis om de opvoeding van de kinderen en het huishouden te verzorgen. Maar die verdeling is aan het veranderen. Vrouwen werken steeds vaker buitenshuis en mannen nemen steeds vaker ook de zorg voor de kinderen op zich. In deze nieuwe situatie moeten beide ouders werk- en zorgtaken combineren. Het is belangrijk om te kijken in hoeverre het ze lukt daarin de balans te vinden. Die inzichten kunnen bijdragen aan mogelijke oplossingen voor een gelijkere verdeling.
In Nederland besteden vrouwen meer tijd aan zorgtaken dan mannen, wat is daarbij de invloed van gendernormen?
Veel mensen denken nog steeds dat het niet goed is voor een gezin of voor kinderen als moeders fulltime werken of dat moeders beter zijn in opvoeden dan vaders. Terwijl wetenschappelijk onderzoek dit helemaal niet ondersteunt. Uit onderzoek blijkt wel dat er verschillen zijn in hoe vaders en moeders opvoeden, maar dat betekent niet dat een van de twee ouders er minder goed in is. Het is ook lastig te onderzoeken omdat moeders vaak meer tijd aan de kinderen besteden dan vaders. Dus als je vindt dat moeders beter opvoeden, komt dat dan doordat ze er van nature beter in zijn of doordat ze meer tijd met de kinderen doorbrengen en er dus vaardiger in zijn geworden?
Tijdens de lockdowns zag je ook duidelijk de invloed van gendernormen. Bij moeders nam vooral het familie-werkconflict toe, omdat zij daarvoor al meer zorgtaken op zich namen. Daardoor werden zij tijdens de lockdown vaker dan vaders verantwoordelijk voor het thuisonderwijs en de zorg voor kinderen.
Hoe kan de werkweek op maat helpen dit conflict op te lossen?
We hebben in het onderzoek niet specifiek gekeken naar de werkweek, maar ik kan me goed voorstellen dat als je een paar uurtjes per dag minder werkt of als je flexibel bent in je werktijden dat veel mogelijkheden biedt om bijvoorbeeld je kinderen naar school te brengen en op te halen, of met je kinderen te eten. Nog steeds heerst het idee dat je sommige banen alleen in voltijd kunt doen en dan bijvoorbeeld geen ouderschapsverlof kunt opnemen. Het zou mooi zijn als daar wat creatiever over wordt nagedacht, zodat meer mensen een betere balans tussen werken en zorgen kunnen vinden.
Wat zijn de positieve effecten van vaders die vaker zorgen?
Als vaders meer betrokken zijn bij de zorgtaken heeft dat een positief effect op de (cognitieve) ontwikkeling van het kind en op de schoolprestaties. Dat geldt net zo goed voor moeders, maar bij vaders is er meer winst te behalen: er is nog altijd veel ongelijkheid in hoe betrokken vaders zijn en dus veel ruimte voor verbetering. Als extra voordeel zorgt een gelijke zorgverdeling ook voor een betere relatie tussen de ouders.
Je wil dat werkgevers zich realiseren dat werknemers niet alleen werknemers zijn, maar ook ouders kunnen zijn of andere zorgtaken kunnen hebben.”
Hoe dragen verlofregelingen bij aan de ongelijke werk-zorgverdeling?
De effecten zijn groot: een moeder heeft zwangerschapsverlof, kan een paar maanden met haar kind doorbrengen en loopt daardoor al 1-0 voor ten opzichte van de vader die dat verlof niet heeft gehad. Dan kun je over zorgtaken zeggen: zie je wel de moeder kan dat beter, maar dat komt doordat zij een paar maanden de tijd heeft gehad om voor het kind te zorgen. Zo houdt de ongelijkheid zichzelf in stand. Verlofregelingen zijn een hele mooie manier om de zorg tussen moeders en vaders gelijker te trekken. Sinds 2020 is er deels betaald partnerverlof, waarmee de betrokkenheid van vaders vergroot kan worden. Als een vrouw zwanger is, voeren werkgevers standaard het gesprek over verlof, het zou mooi zijn om dat gesprek ook altijd te voeren met een man die een kind verwacht. Zo wordt de norm voor vaders verbreed en wordt het vanzelfsprekend dat ook zij verlof opnemen als ze een kind krijgen.
Wat kan een werkgever doen om rekening te houden met de werk-zorgbalans van ouders?
Je wil dat werkgevers zich realiseren dat werknemers niet alleen werknemers zijn, maar ook ouders kunnen zijn of andere zorgtaken kunnen hebben. Het is mooi als werkgevers daar begrip voor hebben of flexibeler kunnen omgaan met werktijden en deadlines. En tijdens een lockdown is begrip van werkgevers natuurlijk extra belangrijk. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat ouderschapsverlof, partnerverlof of flexibel werken een standaard gespreksonderwerp wordt. En het zou mooi zijn als werkgevers het partnerverlof en het ouderschapsverlof kunnen aanvullen tot 100% zodat er voor ouders geen negatieve financiële consequenties aan zitten als ze het opnemen.
