Dagelijks menstrueren er wereldwijd 800 miljoen mensen. Menstrueren zou dus eigenlijk de normaalste zaak van de wereld moeten zijn. Toch heerst er nog een taboe op menstruatie.
Zo bestaan er wereldwijd duizenden andere termen voor menstruatie. Dit noemen we ook wel eufemismen: een minder confronterende bewoording van zaken waarop algemeen een taboe rust. In China wordt bijvoorbeeld gesproken over de ‘Grote Tante’ en in Frankrijk is ‘De Engelsen zijn geland’ een veelgebruikte uitdrukking voor menstrueren.
In Nederland zeggen we vaak ‘ongesteld zijn’. Het woord ongesteld is sinds de 20e eeuw een eufemisme voor menstruatie. Daarvoor betekent het ‘in een slechte toestand verkerend’, ‘van streek’ en ‘onpasselijk’, en is dus vergelijkbaar met de uitdrukking dat het ‘slecht met iemand is gesteld’. Maar mensen die menstrueren zijn niet van streek of in slechte toestand. Menstrueren is gewoon onderdeel van het dagelijks leven.
Waarom ongesteldheid nog steeds een taboe is
Ondanks dat menstruatie een normaal onderdeel is van het lichaam, blijft het in onze samenleving toch nog lastig bespreekbaar. Onderzoek toont aan dat zowel vrouwen als mannen menstruatie als een taboe beschouwen. Zo hebben ze vaak negatieve gevoelens over menstruatie. Woorden als “vies”, “vervelend” en “ongemak” worden veel gebruikt wanneer het over menstruatie gaat. Er hangt ook schaamte rondom het onderwerp. Zo vindt 49% van de vrouwen het ongemakkelijk om zichtbaar met een menstruatieproduct naar de wc te lopen waar collega’s, studiegenoten of kennissen bij zijn. En meer dan de helft van de mannen heeft nog nooit menstruatieproducten gekocht omdat ze zich schamen of het ongemakkelijk vinden.
Wanneer er wel over menstruatie wordt gesproken, dan gebeurt dit vaak binnen de ‘taboesfeer’. Dit herken je bijvoorbeeld door met wie we over menstruatie praten. Ons onderzoek laat zien dat jonge meiden en vrouwen het onderwerp vaak alleen met andere vrouwen bespreken. Hoewel 83% van de jongens het prima vindt als er vrij en openlijk over menstruatie wordt gesproken, vindt 1 op de 3 ook dat menstruatie geheim moet blijven. De belangrijkste redenen: het is voor hen niet belangrijk en menstruatie is een privézaak voor meisjes en vrouwen.
Het stigma rondom menstruatie zien we ook terug in de manier waarop er op scholen aandacht aan besteed wordt. Vaak gaat het niet verder dan de biologische, feitelijke uitleg en wordt er door leraren ‘ongemakkelijk’ over gedaan. Leerlingen zijn hier niet tevreden over: ze geven hun lessen over seksuele vorming gemiddeld een 5,8. Als dit niet anders wordt, krijgen mensen van jongs af aan (onbewust) mee dat menstruatie een taboe is.
bloedserieuze
FEITEN & CIJFERS
Het belang van open praten over ongesteld zijn
Taboes werken stereotypen en een kennisgebrek in de hand. Wanneer er niet openlijk over menstruatie gepraat wordt en klachten worden afgedaan als ‘vrouwenkwaaltjes’, worden menstruatieklachten bijvoorbeeld vaak te laat ontdekt. Daardoor krijgen mensen niet de hulp die ze nodig hebben. De stereotypen en het kennisgebrek over menstruatie hebben dus een grote impact op de mentale en fysieke gezondheid van mensen die menstrueren.
Zolang we gesprekken over menstruatie, bijvoorbeeld op werk en op school, niet normaal en stereotype-vrij maken, zal menstruatie nooit een gewoon en taboe-vrij onderdeel van onze samenleving worden.
Ongesteldheid normaliseren
Het doorbreken van het taboe rond menstruatie is een maatschappelijke verantwoordelijkheid die op meerdere niveaus moet worden genomen. Mensen die menstrueren dragen niet de verantwoordelijkheid voor het doorbreken van het taboe; openheid over menstruatie en menstruatiearmoede wordt belemmerd door diepgewortelde normen en waarden over menstruatie en een systeem waarin vrouwen en mannen niet gelijk zijn.
Het menstruatietaboe is dus hardnekkig, maar cultuur volgt structuur. Het is belangrijk dat de overheid een structuur creëert waarin vrouwen en mannen gelijke kansen hebben om deel te nemen aan de maatschappij. Het taboe op menstruatie werkt als een vicieuze cirkel: een taboe leidt tot schaamte en schaamte vergroot een taboe. Pas wanneer grote groepen zich uitspreken, en organisaties, werkgevers, scholen en overheden hun verantwoordelijkheid nemen, kan deze cirkel doorbroken worden. Menstrueren is geen keuze, het taboe doorbreken wel!
Lees meer over wat jij kan doen tegen het taboe in ons rapport ‘Stand van zaken: menstruatietaboe- en armoede in Nederland’
