1<a href="https://rutgers.nl/wp-content/uploads/2022/02/Rapportage-Rutgers-Relationele-en-seksuele-vorming-in-het-VO-7-februari-2022-DEF.pdf" target="_blank">Bron: DUO Onderwijsonderzoek & Advies (2022). Onderzoek: Relationele en seksuele vorming in het VO.</a>
Onderwerpen zoals consent, seksueel plezier, seksuele oriëntatie en genderidentiteit komen volgens hen onvoldoende of té theoretisch aan bod. Ik sprak Veer Visser, opgeleid als biologiedocent en sinds twee jaar fulltime docent seksuele vorming, over hoe het beter kan. Volgens hen moet de focus liggen op positiviteit, openheid, diversiteit en inclusie.
Geschreven door: Jikke Koch
Clitoris in het biologieboek
De seksuele vorming die Veer zelf op de middelbare school kreeg, is hen niet echt bijgebleven. “Er werd vooral veel gegiecheld en geklierd tijdens de ‘condoomrace’, waarbij een deel van de klas zo snel mogelijk een condoom om een neppenis moest doen.” Maar juiste, positieve en diverse informatie over seksualiteit en gender ontbrak. Jaren later kreeg Veer zelf de verantwoordelijkheid om deze lessen te geven als biologiedocent. Hen merkte dat, hoewel de seksuele educatie er vandaag de dag iets beter aan toe is, de verandering langzaam gaat. Zo bevat pas sinds vorig jaar één biologieboek uit het gehele aanbod de volledige anatomie van de clitoris.
Té beperkt en té theoretisch
Veer is niet de enige die eenzijdige, beperkte informatie kreeg tijdens hun seksuele educatie en er weinig van opstak. Uit een enquête van VICE blijkt dat slechts 20% van de ondervraagde jongeren meent dat iedereen, ongeacht gender, gerepresenteerd wordt in hun lessen seksuele vorming en nog een kleinere groep (14%) vindt dat de lessen ze heeft voorbereid op de echte wereld. Het uitleggen van bijvoorbeeld consent (wederzijdse seksuele instemming) is een belangrijke eerste stap naar betere seksuele vorming, maar hoe werkt consent eigenlijk in de praktijk? Hoe weet je wat je fijn vindt? En wat betekent genderidentiteit voor jou?
Communicatie en consent
De lessen van Veer gaan in op deze vragen. “Tijdens de les leer ik jongeren dat over seks praten leuk en oké is. Dat is een belangrijke oefening: ze leren openlijk te communiceren over seks en dit kunnen ze vervolgens toepassen als ze zelf seks (gaan) hebben. Ik laat leerlingen ook oefenen met het aanvoelen en aangeven van grenzen. We maken bijvoorbeeld twee rijen, de ene rij loopt naar de andere kant toe en wanneer iemand op de grens van jouw ‘personal space’ staat, geef je dat aan. Of soms spelen we scenario’s na, dan oefenen we hoe je consent kan vragen en geven.”
“Tijdens de les leer ik jongeren dat over seks praten leuk en oké is. Dat is een belangrijke oefening: ze leren openlijk te communiceren over seks en dit kunnen ze vervolgens toepassen als ze zelf seks (gaan) hebben.”
Een positieve insteek
2Uit <a href="https://link.springer.com/article/10.1007/s10508-017-0939-z" target="_blank">een Amerikaans onderzoek</a> blijkt dat 95% van de mannen tegenover 66% van de vrouwen (bijna) altijd klaarkomt bij heteroseksuele penetratie-seks. Lesbische vrouwen komen iets vaker klaar bij partner seks (86%). Hoewel een orgasme niet de enige maatstaf is voor seksueel genot, geeft het wel een indicatie.
“Wanneer plezier als uitgangspunt wordt genomen, kan je ook beter inschatten wanneer je iets niet leuk vindt. Anders denk je misschien: ‘Het was niet super, maar dat hoort ook een beetje bij seks’.”
‘Normaal’ bestaat niet
3<a href="https://www.seksediversiteit.nl/wp-content/uploads/2018/11/20200608-Seksediversiteit-in-schoolboeken-DEFINITIEF-web.pdf" target="_blank">Bron: Stichting NNID, Nederlandse organisatie voor seksediversiteit (2020). Seksediversiteit in middelbaar onderwijs: beschikbaarheid en overdracht van informatie over seksediversiteit op middelbare scholen.</a>
“Met mijn leerlingen heb ik besproken welke termen wel kunnen worden gebruikt en de opdracht gegeven om deze taalfouten uit het boek te halen. Ik bespreek lichaams- en genderdiversiteit op een normale manier, iets wat niet ‘gek’ is.” De belangrijkste boodschap die Veer aan jongeren wil meegeven tijdens de les? “‘Normaal’ bestaat niet, en dat is oké. Je mag zelf bepalen wat je wel en niet fijn vindt, niets moet.”
“Heteroseksuele penis-in-vagina seks wordt nu nog steeds als norm genomen en de lichamen die in de boeken worden afgebeeld zijn allemaal dun, wit en binair”
Hoe pak je dit aan?
Dit klinkt goed, maar hoe pak je dit als docent aan? “Het belangrijkste is dat je als docent open bent. Je hoeft niet over al jouw persoonlijke ervaringen te vertellen als je je daar niet goed bij voelt, maar praat wel openlijk over wat seks is en wat jouw ideeën over seks zijn,” vertelt Veer. “Zodat je de boodschap meegeeft dat over seks praten oké is. Het liefst niet alleen tijdens die paar lessen bij biologie, maar ook bij andere lessen. Als leerlingen verschillende verhalen horen kunnen ze zich vaak wel in een verhaal herkennen.”
4<a href="https://upload-assets.vice.com/files/2021/12/10/1639128118Let_s_Talk_About_Sex___NL.pdf" target="_blank">Bron: Vice Media Group & Information Desk (2021). LET’S TALK ABOUT SEX: Seksuele voorlichting voor de nieuwe generatie.</a>
