The Promise: wat betekent het om vrouw te zijn in deze tijd?

Een modern theaterconcert over de vele tinten grijs van vrouw zijn. Zo valt de voorstelling The Promise van zanger, singer-songwriter en acteur Wende Snijders te omschrijven. In 2021 ging The Promise al in première in het Royal Court Theatre in Londen, waar het lovende kritieken ontving. Vanaf september is de voorstelling ook in Nederland te zien. We spraken Wende over het ontstaan van de voorstelling en wat het betekent om een vrouw te zijn in deze tijd.

Geschreven door: Xanne Visser

Hoe is The Promise ontstaan?

“Ik ben al langer bezig met onderzoeken wat er gebeurt als je aan schrijvers – die niet dagelijks bezig zijn met liedjes schrijven – vraagt: wat zou je schrijven als je geen toneelstuk, maar een lied zou schrijven? De artistiek directeur van het Royal Court Theatre was geïnteresseerd in dit proces, omdat zij hét theater zijn voor hedendaagse literatuur en een groot netwerk aan toneelschrijvers hebben. Het leek ons een interessant idee om een groep van vijf schrijvers die vrouw zijn deze vraag te laten beantwoorden vanuit verschillende levensfases, windrichtingen en perspectieven. Met als einddoel een theatraal concert, in samenwerking met componist Isobel Waller Bridge.”

Vijf verschillende vrouwen: kwamen hier dan ook verschillende liedjes uit voort?

“Totaal. De een komt bijvoorbeeld uit de hoek van de ‘well made plays’ (een theatergenre uit de 19e eeuw met een strikte vaste structuur) en had nog nooit een lied geschreven, de ander komt vanuit de grime scene (een stijl die wordt gekenmerkt als snel en strijdbaar) en verzorgde een hoekige rap. Maar ook de onderwerpen komen uit allerlei hoeken: stereotypen over moederschap, klassenverschillen in de grote stad, activisme.”

“Aan het begin heb ik de vijf schrijvers gevraagd om vragen die in mijn leven centraal staan voor zichzelf te beantwoorden. Bijvoorbeeld: wat is moederschap? Wat neem ik mee van mijn ouders en wat geef ik door aan de volgende generatie? Wie ben ik in de maatschappij als ik niet volgens de normatieve manier leef, maar wel bij de maatschappij wil horen? Deze manier van werken was nieuw voor ze: normaliter kom je in theaterland aan met een concept. ‘Vertrouw me, daar komt een voorstelling uit’, zei ik toen iedereen me de eerste dag vragend aankeek. Maar heel eerlijk: ik heb nog nooit zo hard gebluft in mijn leven, want ik wist ook niet of dit goed zou komen.”

“Ik heb nog nooit zo hard gebluft in mijn leven.”

Gaven hun antwoorden jou nieuwe inzichten?

“Ik kwam erachter dat alle generaties met dezelfde vragen zitten, maar dat de tijd om andere oplossingen of antwoorden vraagt. Moederschap was voor mijn moeder of mijn grootmoeder niet per se een keuze. Voor mij is het een hele duidelijke keuze om geen kinderen te krijgen. Maar de vraag: ‘wat doet een kind met mijn leven’, zal ook mijn grootmoeder hebben gehad. Ondanks dat kinderen krijgen in die tijd veel vanzelfsprekender was.”

“Dit bracht me het besef dat we nieuwe rituelen nodig hebben om verbinding te creëren. Ik heb een van de schrijvers gevraagd om een ritueel – een lied – voor mij te schrijven, dat ik met anderen kan delen – zoals bij een huwelijk, doop of verjaardag – met de boodschap: ik ga geen kind krijgen. Het idee van ‘je mag er zijn, dit bestaat en we vieren het’, is er nu niet. Ook al was het oncomfortabel om het hardop te zeggen voor een publiek, het gaf mij wel het gevoel dat het er gewoon mocht zijn.”

Speelden cultuurverschillen tussen Nederland en Engeland nog een rol in het maakproces?

“Britten zijn in hun taal vaak heel rationeel, gewichtig en ironisch. Ze gebruiken hun rijke taal om iets te maskeren, om iets niet te voelen. Ik dacht bij mezelf: ‘Wat als je mijn cultuur – die direct is – en mijn persoonlijkheid – die vrij emotioneel is – als een cocktail mixt met hun taal: wat komt daaruit? Wat voegt dat toe aan de Engelse taal en wat voegen zij toe aan mijn manier van optreden?’”

“Plots zaten er allemaal mensen te huilen in de zaal.”

“Bovendien is het Royal Court een waanzinnig mooi theater dat ervoor strijdt ongehoorde stemmen te laten horen. Het is dus absoluut niet alleen ‘stiff upper lip Londen’ wat je daar tegenkomt. Wel hebben de Britten een andere manier van naar het theater gaan. Het is heel talig, alsof ze een boek lezen. En dan kom ik vervolgens binnen en gooi ik een bak emotie over ze heen. Dat gaf best een shock effect, omdat er meer emotie was dan normaal. Plots zaten er allemaal mensen te huilen in de zaal. Gelukkig is het goed ontvangen, want het was dus best een gok.”

Welke thema’s staan er centraal?

“Woede, moed, liefde en loslaten of lak aan perfectionisme: het komt allemaal voorbij. Neem het nummer over woede bij vrouwen: we hebben er toch nog steeds problemen mee als een vrouw boos is. Ze wordt dan al snel een ‘heks’ genoemd of genegeerd. Een concerthal is bij uitstek de plek om uiting te geven aan emoties waarvan je denkt dat die niet mogen bestaan. Het zien van die woede bij vrouwen, in het lied geuit door het uitspreken van een vloek, kan heel bevrijdend zijn.”

“Maar ook gaat een nummer over risico’s nemen in het leven, en hoe mannen hier altijd toe worden aangemoedigd, terwijl er voor vrouwen zogenaamd gevaar op de loer zou liggen. Of het loslaten van perfectionisme als ouder. Vanuit het idee dat iedereen wel eens denkt: als ik moeder word, doe ik het helemaal anders en zal ik perfect zijn. Terwijl je al snel de realisatie hebt dat je daar helemaal geen behoefte aan hebt. Het nummer bezingt dan ook: ‘ik ben voldoende, en dat is goed genoeg’. Sommige dingen kunnen alleen gezongen worden en dit is zo’n onderwerp. Na afloop van dit nummer voelde ik een collectieve opluchting in de zaal: heerlijk, ik hoef niet meer perfect te zijn.”

“Het zien van die woede bij vrouwen kan heel bevrijdend zijn.”

Wat hoop je dat mensen meenemen uit de voorstelling?

“Dat je een belofte kunt maken aan jezelf het pad te bewandelen dat je moet bewandelen, en het respecteert van anderen dat zij hetzelfde doen. En dat je de belofte maakt elkaar daar een beetje in te dragen. Er zit een nummer in de voorstelling waarin de ene generatie tegen de andere zegt: ‘ik loop achter jou en ik zie je worsteling. Tot een bepaalde hoogte kan ik dat dragen, maar het is ook je eigen verantwoordelijkheid om het over te nemen’. Ik kan me voorstellen dat dit een universele pijn is, dat je iemand maar tot een bepaalde hoogte kunt dragen en nooit helemaal kunt beschermen. Het is een mooi gegeven en het emotioneert me iedere keer. Dus laten we beloven elkaar wat meer te dragen, hoe verschillend we ook zijn.”