Schoonheidsidealen: Wie mooi wil zijn moet toch pijn lijden?

Schoonheidsidealen bestaan al eeuwen. Ondanks dat ze in deze tijd van social media vaak maar van relatief korte duur zijn – er is altijd een nieuwe trend om te volgen -, kan de impact op ons zelfbeeld en zelfvertrouwen schadelijk en blijvend zijn. Hoe ga je om met bestaande schoonheidsidealen, die ons via allerlei media continu worden voorgeschoteld? Onze collega Oumnia neemt ons mee in haar persoonlijke zoektocht en hoe zij omgaat met de ideeën over schoonheid vandaag de dag.

Geschreven door: Oumnia Kharrat

Vrouw in wording

In de zomervakantie van 2010, toen ik 11 jaar oud was, kreeg ik op reis naar Marokko mijn eerste menstruatie. Na drie dagen in een hete auto te hebben gezeten van ons huis naar de Spaanse haven, was een douche hard nodig. In mijn eentje wachtte ik vermoeid en zwetend op mijn beurt om een van de douchehokjes in de haven te gebruiken. Terwijl ik me afdroog, zag ik tot mijn schrik een rode bloedvlek op mijn handdoek. Direct voelde ik een knoop in mijn maag.

Vanaf dat moment veranderde mijn lichaam in rap tempo en voelde ik me steeds meer vervreemd van mijn lichaam en de meisjes om me heen. Mede door de borsten en bredere heupen die ik groeide, was ik volgens anderen nu een ‘echte vrouw’ aan het worden. Dat ging samen met een bepaalde druk, een nieuw ideaal dat ik naar mijn idee moest hooghouden. Niet langer was ik een onbezorgd kind, maar een vrouw in wording die zich ging vergelijken met de volwassenen om haar heen.

“Niet langer was ik een onbezorgd kind, maar een vrouw in wording die zich ging vergelijken met de volwassenen om haar heen.”

Deze nieuwe last nam ik ook mee naar de middelbare school. In mijn klas leek niemand op mij, en ik leek op niemand. Waar ik voorheen een heleboel mensen om me heen had met een soortgelijke etnische afkomst, bevond ik me nu tussen voornamelijk witte mensen. En omdat ik moeilijk de rest kon veranderen, begon ik met het aanpassen van mijn uiterlijk. Daar ging ik dan, wekelijks uren voor de spiegel zittend, om mijn wenkbrauwen dunner te maken, mijn snorhaartjes te waxen en mijn krullende haar met een veel te hete stijltang steil te krijgen. Ik zie de stoom nog van mijn haar komen, en het litteken op mijn linker onderarm zal voor altijd een souvenir zijn uit deze onzekere periode.

Speciaal ‘Voor Jou’

Laden vol cosmetica heb ik in mijn middelbare schoolperiode verzameld onder toeziend oog van make-up guru’s op YouTube. Van tien soorten concealers en mascara’s tot aan haarserums en ontkleuringscrèmes voor de haartjes op m’n gezicht, cosmetica was niet uit mijn leven weg te denken. Ik ben zeker niet de enige voor wie deze producten zo’n belangrijk onderdeel van mijn leven waren (of zijn). Zo vindt 70% van de Nederlandse consumenten cosmetica essentieel om hun zelfvertrouwen te vergroten bij sociale interacties. Maar voor de huidige generatie jongeren lijkt het nog meer vanzelfsprekend om dagelijks bezig te zijn met manieren om er ‘beter’ uit te zien.

Cijfers uit een recent Volkskrant-artikel maken duidelijk dat TikTok-influencers veel impact hebben op de jonge generatie. Deze video-app heeft meer dan 1,5 miljard gebruikers, waarvan 54% vrouw is en zo’n 25% tussen de 10 en 19 jaar oud. Het TikTok-algoritme werkt zo dat jouw likes, de hashtags van de video’s die je hebt bekeken en jouw zoekopdrachten worden gebruikt om een ‘Voor Jou’-pagina te creëren met als doel je eindeloos op de app te laten scrollen.

#Cosmetica

Beauty-influencers weten fantastisch gebruik te maken van dit algoritme om zo hun video’s, waarvan een groot deel bestaat uit betaalde reclames, viraal te laten gaan en zo jongeren over te halen om allerlei producten aan te schaffen. Zo ook de 14-jarige Samarinde, die in de Volkskrant uitlegt: “Terwijl ik mijn make-up doe, kijk ik veel TikTok. Als ik iets leuks zie, probeer ik dat meteen na te doen. Af en toe komen influencers voorbij met perfecte make-up, en word ik onzeker als het bij mij niet net zo goed zit.” Onzekerheden die vanzelfsprekend zijn in deze vormende jaren worden zo uitvergroot door de rijke hoeveelheid digitale, en vaak bewerkte, vergelijkingsmateriaal.

Ook ik voelde me kwetsbaar zonder mijn cosmetica en probeerde zoveel mogelijk make-up- en haartutorials te kijken voor de beste routine. Een tijdje bood dit mij voldoende houvast en zelfvertrouwen, tot ik op mijn 13e op bezoek moest bij de GGD. Veel klasgenoten keken uit naar het bezoek aan de schooldokter, omdat ze dan toch een uur vrij van school waren. Maar ik zag er al tegenop vanaf het moment dat ik de oproepbrief had zien binnenkomen. De belangrijkste reden? Ik moest mezelf daar wegen.

Gezond of toch niet?

Met lood in mijn schoenen ging ik met mijn moeder naar de GGD-locatie in de buurt. In de spreekkamer namen we plaats tegenover een vrouw die wat streng overkwam en ik voelde me niet op mijn gemak. Nadat ik me onder toeziend oog had moeten uitkleden en gewogen werd als een stukje vlees, keek ze me streng aan. “Je BMI is te hoog voor jouw leeftijd. Jullie moeten hier echt wat aan doen, wil je gezond worden.” Het was een bevestiging van mijn onzekerheden, opeens vermomd als gezondheid. Ik moest dunner zijn, want dat was ‘beter’.

Er werd niet gevraagd naar wat ik at, of hoe actief ik was. Het enige wat telde was dat cijfertje en de impact ervan op mijn leven was groot. Mijn moeder schafte allerlei sportapparaten aan. Bovenop de al intense waterpolo-lessen en wedstrijden die ik iedere week speelde, zat ik mezelf een paar dagen per week met plasticfolie om mij heen gewikkeld te bestraffen met nog meer ‘sport’. Eten werd een kunst om zo min mogelijk calorieën binnen te krijgen, suikers en vet moesten koste wat kost worden vermeden. Ontbijten en lunchen deed ik niet meer.

Body Mass Index

Volgens de schooldokter was ik destijds dus niet gezond. Alleen maar omdat ik volgens de Body Mass Index overgewicht zou hebben. De Body Mass Index (BMI), bij het ontstaan nog de queteletindex genoemd, is rond 1840 bedacht door de Belgische wetenschapper en statisticus Adolphe Quetelet. Hij was op zoek naar de gemiddelde mens en hield zich niet bezig met de gezondheid van individuen. Pas vanaf 1900 groeide de interesse bij artsen en levensverzekeringmaatschappijen om ‘dikheid’ of dikke mensen te behandelen. Maar het duurde nog zo’n 90 jaar voordat de BMI werd gebruikt als universele maatstaf hiervoor en er bijbehorende grenswaardes zijn vastgesteld die bepalen wanneer iemand een gezond (BMI tussen 18 en 25) of ongezond gewicht (BMI kleiner dan 18 of hoger dan 25) zou hebben.

“Het was een bevestiging van mijn onzekerheden, opeens vermomd als gezondheid. Ik moest dunner zijn, want dat was ‘beter’.”

Er zijn verschillende kritiekpunten voor de BMI als gezondheidsindicator. Zo beperkt het zich tot gewicht en lengte, en kan het dus geen rekening houden met leeftijd, sekse of andere factoren die iemands gewicht kunnen beïnvloeden. Verder bestempelt het iemands gezondheid op basis van gewicht zonder überhaupt onderscheid te maken tussen vet, spieren en ander weefsel of de verdeling hiervan mee te rekenen. Deze bestempeling is ook nog eens gebaseerd op grenswaardes die rigide zijn: een kilo meer of minder en je bevindt je meteen in een ‘ongezonde’ categorie.

Keeping up with Kim

Het dunne ideaal en de BMI-regels kon ik op mijn 15e loslaten toen Kim Kardashian via de Amerikaanse realityserie ‘Keeping Up with the Kardashians’ in al haar glorie in mijn leven kwam. Hier was dan eindelijk een vrouw met rondingen. Met Kim K. als rolmodel volgde een nieuwe focus: ik had al rondingen en als ik nu zou afvallen om het vet op de ‘verkeerde’ plekken weg te krijgen, dan zou ik ook aantrekkelijk zijn. Het was motiverend, want in mijn ogen had ik eindelijk een ‘realistisch’ doel.

Kim Kardashian ontpopte zich in de afgelopen jaren mede door haar figuur, instagram-account en realityseries tot een wereldwijde bekendheid. Met haar 355 miljoen volgers op Instagram staat ze op de 8e plaats van meest gevolgde Instagram-accounts, een gigantisch bereik dus. Haar invloed en die van haar familie was groot: het slankheidsideaal uit de jaren negentig maakte plaats voor perfecte zandloperfiguren met volle borsten en niet te vergeten volle billen à la Kardashian. Niet gek dus dat er sinds 2015 een wereldwijde significante stijging is in het aantal jaarlijkse bilvergrotingen (+ 81%) en billifts (+ 104%). Hoewel Kim tot op de dag van vandaag ontkent zelf een bilvergroting te hebben ondergaan, werd mij langzamerhand duidelijk dat ik ook dit ideaal niet kon bijhouden.

Diversiteit en representatie

Hoewel media een grote rol speelden in het voeden van mijn onzekerheden, waren het sociale media die mij mijn zelfvertrouwen teruggaven. Wat ik op tv zag kon ik niet zelf beïnvloeden, behalve misschien een kanaal wegklikken en zappen naar een ander programma. Maar als er op alle kanalen soortgelijke vrouwen in beeld komen, leer je al snel het beeld van wat schoonheid moet voorstellen. En zit er niks anders op dan de beeldbuis uitzetten.

Doordat ik op social media zelf kon bepalen wie ik volgde, had ik eindelijk de representatie gevonden waar ik zo lang naar smachtte. Het opende een deur en ik kwam in contact met begrippen als de body positive movement, intuïtief eten, body neutrality, en zoveel meer. Wat aanbrak was een social media cleanse, ik ontvolgde iedereen die schadelijk was voor mijn zelfbeeld en probeer nu alleen nog maar diverse en onbewerkte content te consumeren.

Check vooral ook deze accounts:
Mayra Louise: @mayralouise
Megan Jayne Crabbe: @meganjaynecrabbe
Lotte van Eijk: @lovaeij
Kenzie Brenna: @kenziebrenna

​​Als ik mijn 11-jarige zelf in dat douchehokje kon toespreken, zou ik haar vertellen dat het allemaal wel goed zou komen. Dat het inderdaad een periode ging worden met veel veranderingen, maar dat ze daar niet bang voor hoeft te zijn. ‘Je lichaam gaat veranderen en je gaat je broeken moeten verstellen, omdat de standaardmaat niet werkt voor jou. Maar het zal allemaal wennen. Laat verwachtingen en idealen van anderen los en geniet van je nieuwe vormen en zelfs van die nieuwe kinhaartjes. Er is namelijk ook genoeg plek voor jou in al jouw authenticiteit.