Rubriek (On)Gehoord: 1001 Vrouwen

“Laat je horen!” is sinds onze oprichting één van de motto’s van WOMEN Inc. Omdat we geloven in de kracht van unieke stemmen en verhalen. Gelukkig worden die verhalen dikwijls omgezet in mooie films, boeken, series, liedjes, kunstexposities en andere vormen. Maar worden ze dan ook gehoord?

In de rubriek (On)Gehoord zet de redactie van WOMEN Inc. elke maand een boek, film of ander object in de schijnwerpers, waarvan wij vinden dat je die niet mag missen. Van 4 oktober 2018 tot en met 10 maart 2019 is in het Amsterdam Museum de tentoonstelling 1001 Vrouwen in de 20ste Eeuw te zien. De tentoonstelling is gemaakt in samenwerking met Els Kloek, historica (zo noemt Kloek zichtzelf, ze heeft in haar boeken ook de keuze gemaakt om de vrouwelijke beroepsbenamingen aan te houden) en samenstelster van het gelijknamige boek. Lees hier waarom het een bezoekje waard is.

Geschreven door: Iris Brandts

“Ah, de vrouw van!” hoorde ik in de laatste zaal van de tentoonstelling 1001 Vrouwen in het Amsterdam Museum. Een oudere vrouw met rollator bezocht samen met haar zoon de tentoonstelling. Haar zoon keek naar het tekstbordje bij Liesbeth den Uyl, voor hem beter bekend als ‘de vrouw van’ oud-premier Joop den Uyl. “Tja.. in die tijd waren we allemaal de vrouw van”, antwoordde zijn moeder.

De geschiedenis uitgeschreven

Historica Els Kloek weet als geen ander hoe vrouwen systematisch onderbelicht zijn. Geschiedschrijving gaat namelijk vaak over de grote verhalen, hoge piefen en belangrijke figuren, een rol waarvan er tot voor kort werd gedacht dat die niet voor vrouwen was weggelegd. Zo waren vrouwen tot 1956 voor de wet nog handelingsonbekwaam, wat betekende dat getrouwde vrouwen niet mochten werken en geen bankrekening konden openen. Desondanks waren er altijd al een heleboel vrouwen die interessante en belangrijke dingen deden, die cruciaal waren voor hoe onze wereld er nu uitziet. Alleen kennen we ze niet.

Kloek’s nieuwste boek 1001 Vrouwen in de 20ste Eeuw is een vervolg op haar in 2013 uitgekomen 1001 Vrouwen uit de Nederlandse Geschiedenis, waarna ze vond dat de enorme hoeveelheid interessante vrouwen uit de 20e eeuw een eigen collectie verdienden. Aan Vrij Nederland vertelt Kloek dat haar boeken een inhaalslag zijn.

Vrouwen krijgen hiermee hun verdiende plaats in de geschiedenis. “Er zijn nog altijd éxtra argumenten nodig wanneer er aandacht wordt besteed aan vrouwen. We zijn niet gewend dat er over vrouwen geschreven wordt op een encyclopedische manier. Deze vrouwen in het lexicon, dit zijn ze gewoon, zonder extra argumenten.”

Tip: mocht je een exemplaar van het boek willen kopen, neem dan je pinpas mee op zaal. Daar kun je je eigen exemplaar van het boek ‘1001 Vrouwen’ zo uit een toffe automaat halen.

De tentoonstelling is ingedeeld in 5 ‘tijdvakken’ om al deze (inmiddels overleden) vrouwen uit de 20e eeuw te ordenen. Er hangen korte bio’s van de vrouwen, aangevuld met foto’s, objecten, posters, kunstwerken en beeldmateriaal, waardoor je als het ware door Kloek’s lexicon wandelt. Zo begint het verhaal bij de vrouwen die tot 1919 vochten voor het algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen. Je ziet hoe vrouwen steeds meer hun plek opeisen in de publieke ruimte: door te gaan werken, kunst te maken, een verzetsstrijdster te worden of juist bij de NSB te gaan. De laatste ruimte van de tentoonstelling is gewijd aan de tweede feministische golf.

Gewoon buitengewoon

De kracht van de tentoonstelling is de spanning tussen het gewone en buitengewone. Er waren een hele hoop politica’s, feministen, wetenschappers, sportvrouwen, directrices, verpleegkundigen, onderwijzeressen en vrijheidsstrijdsters. Niet alleen in Nederland, maar ook in de overzeese koloniën, die door de tentoonstelling heen steeds goed zichtbaar gemaakt worden. Stuk voor stuk buitengewone vrouwen dus, maar door er zoveel bij elkaar te hangen worden ze tegelijkertijd ook normaal. Zoals het natuurlijk eigenlijk ook normaal is, dat vrouwen exceptionele dingen deden (en doen).

Werk aan de winkel

Het einde van de tentoonstelling vond ik persoonlijk best confronterend. Eén van de laatste objecten die je kunt bekijken is een poster van de Dolle Mina’s, de feministische actiegroep, die zich eind jaren ‘60 vormden. Op een affiche over ‘de blanke slavin’ (intersectioneel feminisme was toen nog niet zo’n ding) staan hun belangrijkste strijdpunten: gratis crèches; gelijk loon voor man en vrouw; afschaffing van de dubbele seksuele moraal; legale gratis abortus; openbare toiletten voor vrouwen en de herziening van de rolverdeling tussen man en vrouw. In mijn ogen is vandaag de dag alleen legale gratis abortus een verworven recht, de rest laat lang op zich wachten. De strijd is dus nog niet gestreden!

Rolmodellen

Toch is de tentoonstelling ook enorm inspirerend. Zo leerde ik dat Liesbeth den Uyl niet alleen ‘de vrouw van’ een oud premier was, maar ook feministe, dichteres en schrijfster (ze schreef o.a. voor Het Parool en Vrij Nederland), en dat ze als ‘Rooie Vrouw’ politiek actief en kritisch PvdA lid was. Zoals vaak in de discussies over topvrouwen wordt aangehaald: zien doet geloven. Vrouwen en jonge meisjes hebben rolmodellen nodig waar ze zich in kunnen herkennen. Nog een reden om de tentoonstelling zelf eens te gaan bekijken.