Mediamaker, wees je bewust van wat je niet laat zien

De Coalitie Beeldvorming in de Media heeft zich de afgelopen twee jaar bezig gehouden met de vraag: hoe kun je aandacht voor stereotypering en inclusiviteit omzetten in actief handelen bij mediamakers? Op donderdag 13 juni tijdens het evenement Turven & Durven reflecteerde een volle zaal mediamakers op de afgelopen twee jaar.

Geschreven door: Judith Hellemons
 

‘Wie zijn degenen die een stereotype maken? Dat zijn jullie: de mediamakers,’ vertelt Jannet Vaessen, directeur van WOMEN Inc., aan het begin van de ochtend. Een belangrijke reden waarom de Coalitie een doorstart maakt na de afgelopen twee jaar gekeken te hebben naar inclusiviteit, want het gevoel ‘we zijn er nog niet’ was de unanieme mening. Eén van de geleerde lessen was: plannen kunnen bedacht worden, maar of het effectief of haalbaar is, is een tweede vraag. Voor de mediamakers in de coalitie is het belangrijk om continu te reflecteren en inclusiviteit te verankeren in het werkproces. Vaessen: ’Ik ben blij dat we binnen de coalitie de omslag hebben gemaakt van turven naar durven. Het wordt moeilijker, maar het zal uiteindelijk een duurzame oplossing opleveren.’

‘Maar mijn Marokkaanse buurman is anders.’

Hanneke Felten, onderzoeker bij Movisie, gaf een ‘crash course’ in het bestrijden van vooroordelen en stereotypen. Felten vertelt dat stereotypen, vooroordelen en sociale normen invloed hebben op de kans dat iemand gaat discrimineren. En als diegene discrimineert, hoe bestrijd je dat dan? ‘Onbewuste vooroordelen en stereotypen sluimeren ongemerkt door je gedachten en je doen en laten,’ vertelt zij.

Om stereotypen te weerleggen zijn rolmodellen erg belangrijk, maar slechts 1 rolmodel die het stereotiepe beeld weerlegt is niet voldoende. Als je één persoon ziet die niet voldoet aan het stereotype, dan gaan mensen verzinnen waarom deze een uitzondering is (‘Maar mijn Marokkaanse buurman is anders, want…’), wat niet betekent dat het gehele stereotype uit hun gedachten verdwijnt. Daarom is het belangrijk om meerdere rolmodellen te hebben en de onderlinge diversiteit van een groep te laten zien. Zoals in het programma Moslims Zoals Wij.

Om vooroordelen te verminderen helpt het om je in te leven in een persoon die gediscrimineerd wordt. Mediamakers kunnen ook bijdragen aan het veranderen van sociale normen ‘Want als jij ziet dat iemand in jouw omgeving discriminatie afkeurt, dan ben jij eerder geneigd om dat ook te doen,’ aldus Felten. Maar soms kunnen onbedoeld de verkeerde sociale normen worden benadrukt. Bijvoorbeeld deze krantenkop: “Moeders zijn nog altijd vaak de manager van het gezin.” Het idee wat je als lezer dan krijgt is: O, dat is heel normaal, dus ik hoef niks te veranderen aan de scheve werk-zorgverdeling in mijn gezin. Mediamakers zouden bewuster kunnen kiezen wat voor kop ze boven een artikel zetten.’

De ‘learnings’ van de mediamakers

Na de sessies waarbij ervaringen werden gedeeld, had ombudsman Margo Smit van de NPO een dringende vraag: ‘Ik krijg veel klachten over taalgebruik en over dat er te weinig kleur op televisie te zien is. De journalisten zien het vaak niet als hun taak dat ze de ‘unconscious bias’ moeten veranderen. Zij willen alleen ‘verslag doen’. Ik vraag me af in hoeverre de journalistiek hieraan moet bijdragen.’ Vanuit de zaal werd hier gretig op geantwoord. Lars Boering, managing director van World Press Photo: ‘Wij hebben jarenlang het oorlogsbeeld van bepaalde delen van de wereld erin geramd, maar het is ook belangrijk om te laten zien waar het in de wereld beter gaat.’ ‘Ik denk dat wij in de media nog niet de urgentie voelen dat als we niet iets aan diversiteit gaan doen, we het niet overleven als journalisten,’ klinkt elders in de zaal.

‘Ik heb moeite met de vraag,’ zegt Clarice Gargard, onder andere bekend van haar columns in het NRC. ‘Ik vind het vanzelfsprekend dat journalisten moeten bijdragen aan het veranderen van de unconscious bias. Wij zijn toch ook deel van de samenleving waar verslag over gedaan wordt. Je kunt de wereld alleen tonen als je je bewust bent van de manieren waarop je dat niet doet. Als jij niet het werk wil doen, als jij niet de wereld in alle geuren en kleuren en dimensionaliteiten wil laten zien, dan ben je als mediamaker niet nodig.’

Duidelijke taal. De Coalitie maakt nu op eigen kracht een doorstart en groeit gestaag. Talmon Kochheim, directeur VEA, verwoordde het als volgt: ‘Iedereen is ervan overtuigd om door te gaan en wil de doorstart ondersteunen. Het is als fietsen zonder zijwieltjes.’ In de afgelopen twee jaar is de coalitie verdrievoudigd van drie naar elf leden en staat open voor verdere toename. Ben je geïnteresseerd? Stuur een mailtje naar info@coalitiebeeldvorming.nl.

De ‘incomplete checklist’ voor mediamakers

Je wil als mediamaker bijdragen aan een inclusief medialandschap. Maar waar begin je en hoe ga je hiermee aan de slag? De inzichten van twee jaar Coalitie Beeldvorming in de Media hebben we vertaald naar een (incomplete) checklist die jij kan gebruiken als je gaat werken aan een inclusief medialandschap.
 

Een ‘incomplete checklist’ voor een inclusief medialandschap