Overgang en werk

In Nederland zijn ongeveer 1,8 miljoen mensen in de overgang. Een groot deel van hen werkt: naar schatting zit ruim een derde van alle werkende vrouwen in Nederland in de overgang. Deze levensfase kan een grote rol spelen bij het werkplezier en werkvermogen van mensen. Daarom is het belangrijk dat werkgevers weten hoe zij hun werknemers in de overgang zo goed mogelijk kunnen ondersteunen.

Wat is de overgang?

Iemands laatste menstruatie noemen we de menopauze. De overgang omvat de periode rondom de menopauze. Deze periode duurt gemiddeld 4,3 jaar, maar kan ook veel korter of langer duren. De gemiddelde leeftijd waarop mensen de menopauze ervaren, is 51 jaar. In Nederland was in 2018 het percentage werkende vrouwen in de leeftijdsgroep 45-49 jaar 79,3% en in de leeftijdsgroep 50-59 jaar 72,8%. Een grote groep, die graag behouden wordt op de arbeidsmarkt. Toch heeft eerder onderzoek uitgewezen dat 34% van het ziekteverzuim van vrouwen tussen de 45-60 jaar verklaard kan worden door overgangsklachten.

Waar lopen mensen tegenaan?

Overgangsklachten kunnen invloed hebben op het functioneren op de werkvloer. Uit ons onderzoek is gebleken dat 91% van de mensen in de overgang klachten ervaart, de helft van hen heeft er veel last van. Veelgehoorde klachten zijn opvliegers, nachtzweten, slaapproblemen, neerslachtigheid en concentratieproblemen. Uit recent onderzoek van TNO blijkt bovendien dat bijna 7 op de 10 vrouwen met overgangsklachten aangeeft dat deze van invloed zijn op het werk. 45% van hen geeft aan dat de uitvoering van het werk minder goed verloopt en 39% ervaart ongemakkelijke situaties op het werk, door opvliegers, stemmingswisselingen, en doorlekken. Ook ervaart 26% burn-out-klachten. Ondanks dat een grote groep mensen met veel last van klachten hierdoor beperkt wordt in hun werk, gaat slechts 3% van hen hierover in gesprek met hun werkgever.

Een slechte concentratie, vermoeidheid, geheugenstoornissen, neerslachtigheid, irritatie of een verminderd zelfvertrouwen, kunnen een directe invloed hebben op het werk. Maar ook indirect kunnen klachten problemen veroorzaken: opvliegers en nachtzweten veroorzaken slaapproblemen, die leiden tot vermoeidheid, concentratieproblemen en stemmingswisselingen. Het is belangrijk om oog te hebben voor directe, maar ook indirecte gevolgen van de overgang op het werkvermogen. Bovendien heeft een derde van de vrouwen met klachten behoefte aan meer ondersteuning en/of begrip over de klachten van de leidinggevende.

Inclusief werkgeverschap

De huidige arbeidscultuur van flexwerken, freelancen en tijdelijke contracten, maar ook van telefoons die nooit uitgaan, vraagt om onbeperkte beschikbaarheid van werkenden. De normwerknemer is daarom impliciet iemand die onbeperkt beschikbaar is, geen zorgtaken heeft die kunnen botsen met werktaken en wiens lichaam altijd fit is. Dit is een norm waar geen vrouwen en steeds minder mannen aan kunnen voldoen. Het is duidelijk dat levensfasen als de overgang niet altijd de aandacht krijgen die ze verdienen. Lees bijvoorbeeld Jeannes verhaal over hoe haar werkgever meer rekening met haar had kunnen houden toen ze in de overgang terecht kwam. Juist door als werkgever oog te hebben voor deze klachten, ze bespreekbaar te maken, en ondersteuning te bieden, kan ziekteverzuim worden voorkomen.

Tips en aanbevelingen

Een aantal organisaties zijn bezig geweest met het verzamelen van tips en aanbevelingen en het schrijven van een standpunt. Zo hebben de onderzoekers van het onderzoek naar ziekteverzuim onder vrouwen tussen de 45-60 jaar, in 2020 bestaande aanbevelingen uit verschillende richtlijnen op een rij gezet in het Tijdschrift voor gynaecologie, oncologie, perinatologie en voortplantingsgeneeskunde. Zij stellen:

• Werkgevers en leidinggevenden moeten bekend zijn met de overgang en de mogelijke gevolgen op de werkvloer.
• Werkgevers moeten een positieve houding tonen met betrekking tot de overgang. Een algemeen gezondheidsprogramma, met de overgang als thema, zou kennis over de overgang kunnen vergroten en het uit de taboesfeer kunnen halen.
• Problemen die op de werkvloer ontstaan door overgangsklachten moeten voortvarend opgelost worden.
• Voor vrouwen moet een veilige sfeer gecreëerd worden om hun klachten bespreekbaar te maken; bij voorkeur door medewerkers die hiervoor getraind zijn. Vrouwen ervaren hierin een drempel bij jonge mannelijke leidinggevenden.
• Flexibilisering van werktijden met de mogelijkheid tot het nemen van korte pauzes door de vrouwen met ernstige overgangsklachten.
• Goede werkomstandigheden zoals adequate constante klimaatbeheersing, geschikte ademende werkkleding, mogelijkheden tot ventilatie, beschikbaarheid van koud water en het aanwezig zijn van schone sanitaire ruimtes.

Podcast Arbo Unie

De Arbo Unie, die de vitaliteit en gezondheid van werkende mensen bevordert, heeft een podcastaflevering gemaakt over de overgang. In de aflevering ‘Lekker in je vel tijdens de overgang’ staan overgangsklachten, en hoe de werkgever werknemers in de deze periode extra kan ondersteunen, centraal. In gesprek met bedrijfsarts Rulanda van Kruysbergen, hoort de luisteraar er alles over.

Luister hier naar ‘Lekker in je vel tijdens de overgang’

Standpunt overgang en werk

De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) wil de werkvloer overgangsvriendelijker maken, het welzijn en de gezondheid van vrouwen in deze leeftijdsfase verhogen en belemmering van werk door overgangsklachten zoveel mogelijk helpen beperken. Zorgprofessionals – zoals de bedrijfsarts -, beleidsbepalers en werkgevers moeten volgens de NVAB zorgdragen voor een open, veilige en inclusieve werkvloer met betrekking tot de overgang. Om dit te bewerkstelligen hebben zij een standpunt opgesteld, in samenwerking met de Dutch Menopause Society (DMS) in 2021. Hierin vind je de aanbevelingen die zij geven voor werkgevers, zorgprofessionals en beleidsbepalers.

Lees hier het ‘standpunt overgang en werk’