Vaders met verlof: ja graag!

Dr. Leonie van Breeschoten onderzocht in haar proefschrift Combining Career and Childcare werk-familie-beleid bij bedrijven. Dat beleid ondersteunt werkende ouders bij het combineren van betaald werk en onbetaalde zorg. Denk aan verlofregelingen, deeltijdbanen en flexwerken. Dit soort regelingen worden steeds vaker aangeboden maar het gebruik blijft achter, vooral bij mannen. Zo maakt volgens Rutgers maar één op de tien vaders gebruik van ouderschapsverlof. Onder vrouwen is dat ongeveer het dubbele. Ik ging met dr. van Breeschoten in gesprek over partnerverlof, ongelijkheid op de werkvloer en vroeg haar wat er moet veranderen zodat mannen de zorg voor hun kinderen vaker op zich (kunnen) nemen.

Geschreven door: Eva de Haan 

Dr. Leonie van Breeschoten

Waarom maken vaders maar weinig gebruik van verlof?

“Alleen verlof aanbieden is niet genoeg. Er zijn zoveel andere factoren die beïnvloeden of mensen er ook echt gebruik van kunnen maken, vooral voor mannen. De cultuur binnen een organisatie¹ speelt hierbij een grote rol. Vaak voelen mannen meer druk om hun werk boven alles te zetten, om te bewijzen dat ze betrokken zijn bij hun werknemer. Het ouderwetse idee van een gezin met een fulltime kostwinner en een fulltime thuisblijver is nog steeds aanwezig in de verwachtingen binnen bedrijven. Deze werknemer kan altijd beschikbaar zijn op zijn werk, omdat hij zich geen zorgen hoeft te maken over het huishouden en de kinderen. Dat ideaal van de werknemer zonder andere verplichtingen blijft in veel bedrijven bestaan, hoewel dat voor veel mensen helemaal niet meer de realiteit is. Zowel mannen als vrouwen zijn kostwinner, en hebben daarbij verantwoordelijkheden thuis. Maar veel mannen voelen die druk nog wel om werk boven hun gezin te verkiezen. Als ze verlof opnemen voldoen ze niet meer aan die traditionele verwachtingen. Ze kiezen dan iets anders boven hun werk en zijn bang dat mensen gaan betwijfelen hoe betrokken ze eigenlijk zijn.”

Deze vader overwoog minder te gaan werken om voor zijn kind te zorgen. Dat bleek lastig: “Als je minder gaat werken staat je carrière stil.”

Voelen vrouwen dat soort bezwaren minder?

“Ja, uit mijn onderzoek blijkt dat mannen en vrouwen hun keuzes over het combineren van werk en privé anders maken. Van vrouwen wordt verwacht dat de zorg voor hun familie op de eerste plaats staat. Zij zullen eerder hun werk daarop aanpassen, door een baan te zoeken die goed te combineren is met zorgtaken, of door minder te gaan werken na de geboorte van hun kinderen. Daar kijken mensen niet raar van op. Dat geldt niet voor mannen, die passen hun betrokkenheid thuis aan hun werk aan. Ze willen best zorgtaken op zich nemen, maar vragen zich wel af of dit wel ‘kan’ binnen het werk, bijvoorbeeld of het hun carrière niet te veel schaadt en of het binnen de cultuur op werk wel geaccepteerd is.”

“Bij vrouwen wordt er vaak vanuit gegaan dat ze minder gaan werken na de geboorte van hun kinderen. Daar kijken mensen niet raar van op. Dat geldt niet voor mannen.”

Waarom is het belangrijk dat mannen meer verlof op kunnen nemen?

“Er zijn een paar redenen waarom mannen de mogelijkheid zouden moeten krijgen om meer zorgtaken op zich te nemen. Ten eerste is er een behoefte bij mannen zelf om meer te mogen en te kunnen op het gebied van zorg voor kinderen. We zien bijvoorbeeld dat mannen vaak vakantiedagen opnemen om bij hun kinderen te zijn na de geboorte. De behoefte is er dus wel. Ten tweede is uit onderzoek gebleken dat de eerste periode na de geboorte van een kind heel vormend is. Als mannen na 5 dagen alweer gaan werken, leren ze niet op dezelfde manier voor hun kind zorgen als hun partner, die veel meer tijd met hun kind doorbrengt. Die ervaring is heel belangrijk. Als we mannen meer ruimte geven om in die eerste periode voor hun kind te zorgen, zullen ze ook later meer zorgtaken op zich kunnen nemen. De effecten van een korte investering in verlof werken dus nog jaren door.”

“Mannen nemen vakantiedagen op om bij hun kinderen te zijn. Die behoefte is er dus wel” 

Wat moet er veranderen om mannen meer ruimte te geven om gebruik te maken van verlofregelingen?

“Uiteindelijk hebben we een cultuurverschuiving nodig waarin het voor mannen geaccepteerd wordt om actief betrokken te zijn bij de zorg van kinderen. Culturele normen zitten diep; overal om ons heen zien we er voorbeelden van en dat internaliseren we. Toen ik klein was, hadden eigenlijk alle vrouwen om me heen een deeltijdbaan. Mijn moeder, mijn tantes, leraressen op de basisschool: ze werkten allemaal in deeltijd en zorgden daarnaast voor hun kinderen. Het is niet gek dat ik, en veel anderen met mij, daardoor leren dat de zorg voor kinderen een vrouwentaak is. Het is niet makkelijk om cultuur te veranderen, maar ik denk dat het uitbreiden van verlofregelingen, zoals de wet WIEG, een goede stap is, omdat dit in elk geval de mannen die meer betrokken willen zijn bij de zorg voor hun kinderen in staat stelt dit te doen. Dit maakt dat er al meer voorbeelden zullen komen van zorgende mannen, waardoor het normaler wordt en er hopelijk in de toekomst nog meer mannen gebruik zullen gaan maken van verlofregelingen.”

Lees hier meer over de invloed van beeldvorming

In hoeverre ligt er bij werkgevers ook verantwoordelijkheid?

“Ook werkgevers kunnen hier een rol in spelen, en sommigen vinden ook dat zij een maatschappelijke verantwoordelijkheid hierin hebben. Denk bijvoorbeeld aan de bedrijven die in het nieuws komen doordat ze hun werknemers al veel meer partnerverlof geven. Ik zou werkgevers die hier mee bezig zijn willen aansporen om ook te reflecteren op de organisatiecultuur: is het acceptabel om soms je gezin te prioriteren? Kunnen mensen ook goede werknemers zijn (en promotie maken) als ze niet voltijd werken of af en toe afwezig zijn door de zorg voor kinderen? En ook werkgevers kunnen hier een voorbeeldfunctie vervullen, ik vind bijvoorbeeld in mijn onderzoek dat mannen vaker verlof opnemen als hun leidinggevende dat ook heeft gedaan.”

Je noemde de WIEG al even. Wat zijn je verwachtingen van de nieuwe wetgeving?

“Ik vind het een stap in de goede richting, maar het is wel belangrijk dat we ons realiseren dat ook met de WIEG Nederland onder het Europees gemiddelde zit qua lengte van partnerverlof. Daarnaast denk ik natuurlijk niet dat elke vader opeens partnerverlof gaat opnemen als de WIEG in werking gaat. Mijn onderzoek laat immers zien dat er ook andere obstakels zijn, maar het is wel belangrijk dat we mannen die wel verlof willen opnemen in staat stellen dit te doen. Als meer mannen verlof gaan opnemen wordt het normaler, en wordt dus hopelijk de drempel ook lager. Tot slot wordt verlof onder de WIEG 70% betaald, maar we moeten niet vergeten dat er ook mensen zijn die die 30% inkomsten gewoon echt niet kunnen missen en het verlof daarom niet zullen gebruiken. Kortom, het is heel mooi dat met de WIEG verlof beter beschikbaar wordt, maar er zijn zeker nog stappen te zetten.”

In de WIEG (Wet invoering extra geboorteverlof) wordt verlof voor partners uitgebreid. Vanaf 2019 krijgen partners vijf dagen betaald verlof bij geboorte en vanaf 2020 ook vijf weken verlof (70% betaald), wat partners bijvoorbeeld kunnen gaan opnemen na het verlof van de moeder.

Bekijk hier hoe WOMEN Inc. zich de afgelopen jaren heeft ingezet voor verlenging van partnerverlof. 

¹ In haar onderzoek keek Leonie naar verschillende soorten bedrijven, zowel in grootte als in sector. In haar onderzoek richtte ze zich op de financiële sector, de gezondheidssector, hoger onderwijs, industrie, telecommunicatie, en de transport sector.