Vrouw, gezondheid en werk

Vorig jaar bracht Francine Oomen (je weet wel, van de ‘Hoe overleef ik?’ serie) het boek Oomen Stroomt Over uit. In deze graphic novel maakt ze haar ervaringen met de overgang visueel, en probeert op die manier het onderwerp minder taboe te maken, en meer begrip te krijgen. En ze krijgt veel bijval. Oomen meent menstruatie, zwangerschap en overgang niet langer verborgen moeten worden. Een interessant uitgangspunt, maar hoe zit het eigenlijk met de combinatie tussen werk en deze vrouw-specifieke levensfasen?

Geschreven door: Iris Brandts en Suzan Steeman

Meer vrouwen op de arbeidsmarkt

Vrouwen werken steeds meer en steeds langer. Waar het vroeger gebruikelijk was dat een vrouw wanneer zij zwanger werd de werkvloer voor een langere tijd verliet, heeft nu 78% van de vrouwen met minderjarige kinderen betaald werk. Omdat de pensioengerechtigde leeftijd steeds verder opschuift, zullen er steeds meer vrouwen aan het werk zijn in de tijd dat ze last hebben van de overgang. Om het potentieel en talent van deze vrouwen te blijven benutten is het essentieel dat werkgevers en de overheid aandacht hebben voor bepalende fases in het leven van vrouwelijke werknemers, zoals een zwangerschap of de overgang. Het is namelijk gebleken dat tijdens deze levensfases het verzuim onder vrouwen enorm toeneemt. Wat weten we eigenlijk al over de combinatie van werk en zwangerschap of overgang? Petra Verdonk van het VUmc, gespecialiseerd in genderspecifieke gezondheidszorg, heeft in het Handboek psychopathologie een hoofdstuk geschreven over gender en arbeid. Hieronder de belangrijkste punten die uit haar onderzoek zijn gekomen.

Zwangerschap en werk

Vermoeidheid is de belangrijkste reden dat zwangere vrouwen korte of langere tijd verzuimen van hun werk. Voor zowel de werkgever als de vrouw in kwestie is het daarom belangrijk dat er zo vroeg mogelijk in de zwangerschap een bezoekje aan de bedrijfsarts wordt gebracht. Iedere zwangere vrouw heeft bovendien recht op een vrijblijvend, preventief consult met de bedrijfsarts. Vervolgens kan er met een leidinggevende gesproken worden over werktijden, werkdruk, werktempo en werkduur. Volgens Verdonk wordt een zwangerschap soms gezien als iets dat afdoet aan de professionaliteit van een vrouw, doordat de zwangerschap nadruk legt op de intimiteit en het privéleven van de vrouw. Deze stereotypen kunnen vervolgens zwangerschapsdiscriminatie in de hand helpen, iets waar bijna de helft van zwangere of net bevallen vrouwen (vermoedelijk) mee te maken krijgt. Zwangerschapsdiscriminatie komt op allerlei manieren voor, bijvoorbeeld in de vorm van een ontslag, geen contractverlenging of tijdens sollicitaties.

Overgang en werk

Een grote misvatting over de overgang is dat vrouwen een duidelijke transitie zouden ervaren. De overgang kan namelijk tot 12 jaar duren. Gemiddeld komen vrouwen tussen hun 48e en 52e in de overgang. Klachten als stemmingswisselingen en nachtzweten komen veel voor, en kunnen slaapproblemen veroorzaken. De vermoeidheid hiervan kan vervolgens het werkvermogen van vrouwen aantasten. Wat veel verwarring veroorzaakt, ook bij artsen, is het feit dat veel aspecifieke klachten van de overgang lijken op klachten van overspannenheid en burnout. Onder deze klachten vallen bijvoorbeeld slaapproblemen, hoofdpijn, vermoeidheid en concentratieverlies. Hierdoor worden vaak verkeerde diagnoses gesteld, waarbij ofwel alle klachten van een burnout op de overgang worden afgeschoven, of andersom, er geen rekening wordt gehouden met de overgang. Oplossingen voor problemen met de overgang op de werkvloer worden belemmerd door gecombineerde gender- en leeftijdsdiscriminatie, maar ook het zwijgen van vrouwen over overgangsklachten. Een belangrijk punt is dat de afname van geslachtshormonen in de overgang gepaard gaat met een hoger risico op hart- en vaatziekten.

Passend werkgeverschap

De huidige arbeidscultuur van flexwerken, freelancen en tijdelijke contracten, maar ook van telefoons die nooit uitgaan, vraagt om onbeperkte beschikbaarheid van werkenden. De normwerknemer, zo schrijft Verdonk, is daarom impliciet een onbeperkt beschikbare man met een altijd fit onproblematisch lichaam en zonder zorgtaken. Dit is een norm waar veel vrouwen en steeds meer mannen moeilijker aan kunnen voldoen.  Het is duidelijk dat vrouwspecifieke levensfasen niet altijd de aandacht krijgen die ze verdienen. Dat is zonde, want de oplossingen kunnen soms heel simpel zijn. Lees bijvoorbeeld Jeanne’s verhaal over hoe zij de overgang met haar werk, of Whitney’s verhaal over hoe haar werkgever rekening houdt met de bekkenbodeminstabiliteit die ze sinds haar zwangerschap heeft. Juist door als werkgever oog te hebben voor deze vrouw-specifieke klachten, ze bespreekbaar te maken, en ondersteuning te bieden, kan ziekteverzuim worden voorkomen. Via het Project Vitaliteit op de Werkvloer onderzoekt WOMEN Inc. met VUmc wat werkgevers kunnen doen op dit gebied.